ECOREC

Η διαδικασία της κομποστοποίησης

Όρια βαρέων μετάλλων για ΕΕ

Από εδώ μπορείτε να μεταφορτώσετε τα όρια των βαρέων μετάλλων στα Ευρωπαϊκά πρότυπα για το κομπόστ και τα προϊόντα της αναερόβιας ζύμωσης, από το προσχέδιο της Έκθεσης για τα κριτήρια αποχαρακτηρισμού των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων, «Technical Report for End-of-waste criteria on Biodegradable waste subject to biological treatment» – Παράρτημα 3.

Τα στοιχεία αυτά είναι ακόμη σε στάδιο επεξεργασίας. Ο προσανατολισμός και το περιεχόμενό τους, δεν μπορεί να ληφθεί ως ένδειξη της θέσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή των υπηρεσιών της, αλλά δείχνουν το γενικότερο πλαίσιο του προβληματισμού μέχρι τις οριστικές επιλογές για τα κριτήρια αποχαρακτηρισμού των αποβλήτων.

Κομπόστ από απόβλητα, προϊόν ή απόβλητο;

Στα προηγούμενα newsletter συμπεριλήφθηκαν άρθρα με ενδιαφέρουσες πληροφορίες για το φλέγον θέμα του αποχαρακτηρισμού των αποβλήτων από το προσχέδιο Έκθεσης για τα κριτήρια αποχαρακτηρισμού των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων, που υπόκεινται σε βιολογική επεξεργασία με τίτλο «Technical Report for End-of-waste criteria on Biodegradable waste subject to biological treatment», με αναφορά στον αποχαρακτηρισμό των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων και τη διαχείριση αυτών.

Και στο παρόν newsletter παρουσιάζονται στοιχεία που δημοσιεύει η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, που είναι ακόμη σε στάδιο επεξεργασίας. Ο προσανατολισμός και το περιεχόμενό τους, δεν μπορεί να ληφθεί ως ένδειξη της θέσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή των υπηρεσιών της, αλλά δείχνουν το γενικότερο πλαίσιο του προβληματισμού μέχρι τις οριστικές επιλογές για τα κριτήρια αποχαρακτηρισμού των αποβλήτων. Από εδώ μπορείτε να κάνετε λήψη των εθνικών προσεγγίσεων και κριτήριων για τον καθορισμό του κατά πόσο το κομπόστ που παράγεται από τα απόβλητα μπορεί να διατίθεται στην αγορά ως προϊόν ή είναι ακόμα σε καθεστώς αποβλήτων. Πηγή ORBIT / ECN (2008) και έρευνα των ενδιαφερόμενων μερών το Δεκεμβρίου του 2010. (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2 του προσχεδίου). 

Κριτήρια ποιότητας παραγόμενων προϊόντων

Στο προηγούμενο newsletter συμπεριλήφθηκαν άρθρα με ενδιαφέρουσες πληροφορίες για το φλέγον θέμα του αποχαρακτηρισμού των αποβλήτων από το προσχέδιο Έκθεσης για τα κριτήρια αποχαρακτηρισμού των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων, που υπόκεινται σε βιολογική επεξεργασία με τίτλο «Technical Report for End-of-waste criteria on Biodegradable waste subject to biological treatment», με αναφορά στον αποχαρακτηρισμό των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων και τη διαχείριση αυτών.

Και στο παρόν newsletter παρουσιάζονται στοιχεία που δημοσιεύει η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, που είναι ακόμη σε στάδιο επεξεργασίας. Ο προσανατολισμός και το περιεχόμενό τους, δεν μπορεί να ληφθεί ως ένδειξη της θέσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή των υπηρεσιών της, αλλά δείχνουν το γενικότερο πλαίσιο του προβληματισμού μέχρι τις οριστικές επιλογές για τα κριτήρια αποχαρακτηρισμού των αποβλήτων. Ακολουθούν τα κριτήρια ποιότητας παραγόμενων προϊόντων.

Παράμετρος
Τιμές
Σχόλια
Ελάχιστη ποσότητα οργανικής ύλης
15% κ.β. ξηρής ύλης
Η ελάχιστη ποσότητα οργανικής ύλης του τελικού προϊόντος, μετά το στάδιο της κομποστοποίησης /χώνευσης και πριν την ανάμιξη με άλλα υλικά. Αυτός έχει ως στόχο να αποτρέψει την αραίωση του κομπόστ με ανόργανα συστατικά (π.χ. όπως η άμμος, το χώμα).
Να μην περιέχονται παθογόνα
Να μην έχει ανιχνευτεί Salmonella sp. σε δείγμα 25 g 1000 CFU/g Νωπή (υγρή) μάζα για E. Coli
Η μέτρηση αυτής της παραμέτρου θα πρέπει να συμπληρώνεται από μία απαίτηση στην επεξεργασία (διαδικασία) π.χ. ένα προφίλ θερμοκρασίας-χρόνου.
Περιορισμένη ποσότητα βιώσιμων τρόπων αναπαραγωγής ζιζανίων και φυτών
2 βιώσιμοι σπόροι ζιζανίων ανά λίτρο κομπόστ/υλικού αερόβιας χώνευσης
Η μέτρηση αυτής της παραμέτρου θα πρέπει να συμπληρώνεται από μία απαίτηση στην επεξεργασία (διαδικασία) π.χ. ένα προφίλ θερμοκρασίας-χρόνου.
Περιορισμένη ποσότητα σε μακροσκοπικές ακαθαρσίες
0.5% βάρους επί ξηρής ύλης για γυαλί, μέταλλο και πλαστικά >2mm, η οποία καθορίζεται από την μέθοδο της λεύκανσης
Υπάρχει ανάγκη για διάκριση μεταξύ των φυσικών ακαθαρσιών, όπως οι πέτρες, και των ανθρωπογενών ακαθαρσιών. Η μέθοδος της λεύκανσης επιτρέπει την καταστροφή της οργανικής ύλης, επομένως αποφεύγεται το φαινόμενο όπου μικρές σε μέγεθος ακαθαρσίες , δεν ανιχνεύονται λόγω της ανάμιξης τους με οργανικά υλικά.
Περιορισμένη ποσότητα σε βαρέα μέταλλα και οργανικούς ρύπους
mg/kg (ξηρό βάρος), εκτός από PCDD/F
Στο τελικό προϊόν, αμέσως μετά το στάδιο της κομποστοποίησης /χώνευσης και πριν την ανάμιξη με άλλα υλικά.
Zn
400
Cu
100
Ni
50
Cd
1.5
Pb
120
Hg
1
Cr
100
PCB (άθροισμα των PCBs 28, 52, 101, 118, 138, 153 και 180)
0.2
PAH (σύνολο από ναφθαλίνη, ακεναφθυλένιο, ακεναφθένιο, φθορένιο, φαινανθρένιο, ανθρακένιο, φθορανθένιο, πυρένιο, βενζο [α] ανθρακένιο, χρυσένιο, βενζο [b] φθορανθένιο, βενζο [k] φθορανθένιο, βενζο [α] πυρένιο, ινδενο [1,2,3 -cd] πυρένιο, διβενζο [a, h] ανθρακένιο και βενζο [g, h, i] περυλένιο)
6
PCDD/F (ng I-TEQ/ kg ξηρού βάρους)
30
PFC (σύνολο των PFOA και PFOS)
0.1

Απαιτήσεις επεξεργασίας – Τεχνικά χαρακτηριστικά

Ακολουθούν οι απαιτήσεις επεξεργασίας και τα τεχνικά χαρακτηριστικά για τη διαδικασία της κομποστοποίησης, από το προσχέδιο της Έκθεσης για τα κριτήρια αποχαρακτηρισμού των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων, «Technical Report for End-of-waste criteria on Biodegradable waste subject to biological treatment».

Τα στοιχεία αυτά είναι ακόμη σε στάδιο επεξεργασίας. Ο προσανατολισμός και το περιεχόμενό τους, δεν μπορεί να ληφθεί ως ένδειξη της θέσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή των υπηρεσιών της, αλλά δείχνουν το γενικότερο πλαίσιο του προβληματισμού μέχρι τις οριστικές επιλογές για τα κριτήρια αποχαρακτηρισμού των αποβλήτων.

Κριτήρια

Πρέπει να αποδεικνύεται για κάθε παρτίδα κομπόστ/ζυμωμένη (έχει υποστεί ζύμωση) ότι ακολουθήθηκε ένα κατάλληλο προφίλ θερμοκρασίας-χρόνου κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της κομποστοποίησης/ζύμωσης για όλα τα υλικά που περιέχονται στην παρτίδα.

Τρία (3) προφίλ χρόνου-θερμοκρασίας επιτρέπονται που υπόκεινται σε κομποστοποίηση και δεν περιλαμβάνουν και τα ζωικά υποπροϊόντα.

  • 65°C ή περισσότερο επί τουλάχιστον 5 ημέρες
  • 60°C ή περισσότερο επί τουλάχιστον 7 ημέρες
  • 55°C ή περισσότερο επί τουλάχιστον 14 ημέρες

Στην περίπτωση της αναερόβιας χώνευσης για υλικά τα οποία δεν περιέχουν ζωικά υποπροϊόντα, τα ακόλουθα προφίλ χρόνου-θερμοκρασίας επιτρέπονται:

  • θερμόφιλη αναερόβια χώνευση στους 55°C κατά τη διάρκεια τουλάχιστον 24 ωρών και χρόνος υδραυλικής συγκράτησης (κατακράτησης) τουλάχιστον 20 ημερών
  • θερμόφιλη αναερόβια χώνευση στους 55°C ακολουθούμενη από παστερίωση (70°C, 1 ώρα)
  • θερμόφιλη αναερόβια χώνευση στους 55°C, ακολουθούμενη από κομποστοποίηση σύμφωνα με τα προφίλ χρόνου-θερμοκρασίας για κομποστοποίηση της EoW
  • Μεσοφιλική αναερόβια χώνευση στους 37-40 °C, ακολουθούμενη από παστερίωση (70°C, 1 ώρα)
  • Μεσοφιλική αναερόβια χώνευση στους 37-40 °C, ακολουθούμενη από κομποστοποίηση σύμφωνα με τα προφίλ χρόνου-θερμοκρασίας για κομποστοποίηση της EoW

Στα κράτη μέλη πρέπει να τους επιτρέπεται να χορηγούν άδεια για άλλα προφίλ χρόνου-θερμοκρασίας μετά την επίδειξη ίσης αποτελεσματικότητας για εξυγίανση όπως δείχνουν τα παραπάνω προφίλ χρόνου-θερμοκρασίας.

Οι κανονισμοί για τα ζωικά υποπροϊόντα θα πρέπει να παραμείνουν πλήρως εφαρμόσιμοι για κάθε κομποστοποιήσιμο ή αερόβιας χώνευσης υλικό που περιέχει ζωικά υποπροϊόντα (συμπεριλαμβανομένου περιορισμούς της διάθεσης ορισμένων υλικών κομποστοποίησης/αερόβιας χώνευσης μόνο για τις Εθνικές αγορές των κρατών μελών.

Επεξηγήσεις

Ο επιθυμητός έλεγχος κινδύνου (ρίσκου) μπορεί να επιτευχθεί, αποφεύγοντας να είναι υπερβολικά περιγραφικός, επιτρέποντας έναν αριθμό εναλλακτικών προφίλ χρόνου-θερμοκρασίας, από τα υπάρχοντα πρότυπα ή κανονισμούς. Ο παραγωγός πρέπει να συμμορφώνεται με τουλάχιστον ένα προφίλ που έχει εγκριθεί ως κατάλληλο για τον τύπο της διαδικασίας κομποστοποίησης/αερόβιας χώνευσης που εφαρμόζεται και προσδιορίζεται στην άδεια από την αρμόδια αρχή.

Θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι όλο το υλικό υποβάλλεται σε κατάλληλες συνθήκες. Ανάλογα  με τον τύπο της διαδικασίας αυτό μπορεί να απαιτεί, για παράδειγμα, κατάλληλη αναστροφή, παροχή οξυγόνου, παρουσία αρκετού δομικού υλικού, ομογενοποίηση, κ.τ.λ.

Αιτιολόγηση

Όπως είναι σύνηθες σε υφιστάμενους κανονισμούς και πρότυπα, θα πρέπει να υπάρχουν απαιτήσεις διαδικασίας για να διασφαλίζουν ότι οι διαδικασίες απόδοσης κομποστοποίησης και αερόβιας χώνευσης γίνονται χωρίς κίνδυνο υγιεινής.

Κριτήρια

Προκειμένου να αποφευχθεί η διασταυρούμενη μόλυνση, τα ακόλουθα μέτρα θα πρέπει να τηρούνται:

  • Εργοστάσια που παράγουν κόμποστ/προϊόντα αερόβιας χώνευσης από απόβλητα θα πρέπει να τους επιτρέπεται μόνο να επεξεργάζονται εγκεκριμένα υλικά από την θετική λίστα.
  • Στην περίπτωση της χρησιμοποίησης ζωικών υποπροϊόντων, απαιτείται ξεχωριστή αποθήκευση για την αποφυγή διασταυρούμενης μόλυνσης με υλικά που περιέχουν μη ζωικά υποπροϊόντα.
  • Η πιθανότητα της φυσικής επαφής μεταξύ των εισερχομένων υλικών και των τελικών προϊόντων πρέπει να αποκλείεται.

Επεξηγήσεις

Εκτός από την εξασφάλιση σωστών συνθηκών επεξεργασίας κατά τη διάρκεια της κομποστοποίησης/αερόβιας χώνευσης, η διασταυρούμενη μόλυνση πρέπει να ελαχιστοποιηθεί

Αιτιολόγηση

Η διασταυρούμενη μόλυνση μπορεί να προκαλέσει ένα προσεκτικά παραγόμενο υλικό, το οποίο θα θέσει προβλήματα ποιότητας και/ή περιβαλλοντικές ανησυχίες ή ανησυχίες που αφορούν την υγεία.

Μελέτη για τα κριτήρια αποχαρακτηρισμού των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων

Τον Αύγουστο του 2012 στη Σεβίλλη της Ισπανίας και μετά από έρευνες φορέων/επιτροπών των Κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συντάχθηκε ένα προσχέδιο Έκθεσης για τα κριτήρια αποχαρακτηρισμού των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων που υπόκεινται σε βιολογική επεξεργασία με τίτλο «Technical Report for End-of-waste criteria on Biodegradable waste subject to biological treatment» με αναφορά στον αποχαρακτηρισμό των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων και τη διαχείριση αυτών.

Ο απώτερος στόχος της μελέτης αυτής, είναι να παρέχει όλες τις πληροφορίες που θα χρησιμοποιηθούν ως βάση, για χρήση στην τεχνική πρόταση για τον αποχαρακτηρισμό των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων. Επίσης, στόχος του προσχεδίου, είναι να παρουσιαστεί μια εικόνα των δυνατοτήτων, για την ανάκτηση των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων των τομέων πληροφοριών, που πρέπει να τεκμηριώνονται για τον καθορισμό των κριτηρίων αποχαρακτηρισμού των αποβλήτων.

Σε αυτό το προσχέδιο, αναφέρονται κριτήρια της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων (κομπόστ), τα κριτήρια ποιότητας των εισερχομένων υλικών για την παραγωγή κομπόστ, οι απαιτήσεις επεξεργασίας και τα τεχνικά χαρακτηριστικά του, οι απαιτήσεις πληροφόρησης, οι απαιτήσεις ποιοτικού ελέγχου, αναφορά στην εφαρμογή των κριτηρίων, τι ισχύει στις χώρες της ΕΕ και τα όρια των βαρέων μετάλλων σε αυτές.

Στο παρόν newsletter αλλά και σε επόμενα που θα ακολουθήσουν θα συμπεριλαμβάνονται άρθρα με ενδιαφέρουσες πληροφορίες για το φλέγον θέμα του αποχαρακτηρισμού των αποβλήτων.

Τα στοιχεία αυτά που δημοσιεύει η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης και παρουσιάζονται στη συνέχεια, είναι ακόμη σε στάδιο επεξεργασίας. Ο προσανατολισμός και το περιεχόμενό τους, δεν μπορεί να ληφθεί ως ένδειξή της θέσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή των υπηρεσιών της, αλλά δείχνουν το γενικότερο πλαίσιο του προβληματισμού μέχρι τις οριστικές επιλογές για τα κριτήρια αποχαρακτηρισμού των αποβλήτων.

Μελέτη για τα κριτήρια αποχαρακτηρισμού των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων

Κριτήρια

Οι παραγωγοί κομπόστ/υπολειμμάτων αναερόβιας ζύμωσης υποχρεούνται να λειτουργούν ένα σύστημα διαχείρισης ποιότητας σε συμμόρφωση με τα πρότυπα διασφάλισης ποιότητας, τα οποία αναγνωρίζονται ως κατάλληλα για την παραγωγή κομπόστ/υπολειμμάτων αναερόβιας ζύμωσης από τα Κράτη Μέλη ή την Κοινότητα. 

Συγκεκριμένα θα πρέπει να περιλαμβάνουν τα ακόλουθα στοιχεία:

  • Έλεγχος αποδοχής των εισερχόμενων υλικών με βάση την επιθυμητή (σχετική) λίστα.
  • Παρακολούθηση και καταγραφή αρχείου των διαδικασιών που εξασφαλίζουν ότι είναι πάντα αποτελεσματικές (τα αρχεία πρέπει να φυλάσσονται για 5 χρόνια).
  • Διαδικασίες για την παρακολούθηση της ποιότητας του προϊόντος (συμπεριλαμβανομένων της εξωτερικής δειγματοληψίας και ανάλυσης) που προσαρμόζονται στη διαδικασία και τα χαρακτηριστικά του προϊόντος με βάση την ορθή πρακτική.

Επεξηγήσεις

Υπάρχουν αναγνωρισμένα πρότυπα για τη διασφάλιση ποιότητας του κομπόστ και των υπολειμμάτων αναερόβιας ζύμωσης, όπως για παράδειγμα, τα Βρετανικά εθνικά πρότυπα BSI PAS 100 (Compost) και 110 (Digestate) και το Γερμανικό Σύστημα Διασφάλισης Ποιότητας BGK του RAL.

Πέρα από τα εθνικά πρότυπα, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την Κομποστοποίηση έχει καθιερώσει ένα σύστημα διαχείρισης ποιότητας του κομπόστ, το οποίο υποστηρίζεται ευρέως. Επίσης, αναπτύσσει τώρα ένα παρόμοιο σύστημα για τα υπολείμματα αναερόβιας ζύμωσης.

Αιτιολόγηση

Οι χρήστες και οι αρχές που είναι αρμόδιες για τον έλεγχο της χρήσης του κομπόστ χρειάζεται να έχουν αξιόπιστες εγγυήσεις ποιότητας. Η εμπιστοσύνη στην ποιότητα του υλικού είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να υπάρχει σταθερή ζήτηση στην αγορά. Οι πραγματικές ιδιότητες του προϊόντος πρέπει να ανταποκρίνονται καλά στις δηλωμένες προδιαγραφές και να εγγυώνται ότι οι ελάχιστες απαιτήσεις ποιότητας του υλικού καθώς και οι απαιτήσεις όσον αφορά στα εισερχόμενα υλικά και στις διαδικασίες καλύπτονται στην πραγματικότητα όταν ένα προϊόν διατίθεται στην αγορά.

Κριτήρια

Το σύστημα διασφάλισης ποιότητας ελέγχεται εξωτερικά από τις αρμόδιες αρχές ή από οργανισμούς διασφάλισης ποιότητας αναγνωρισμένους από τις αρχές των Κρατών μελών.

Αιτιολόγηση

Η αξιοπιστία της ποιότητας του προϊόντος θα είναι αποδεκτή μόνο αν τα συστήματα διασφάλισης ποιότητας ελεγχθούν από τις αρχές ή από ένα επίσημα αναγνωρισμένο οργανισμό.

Πηγή: Technical report for End-of-waste criteria on Biodegradable waste subject to biological treatment, Third Working Document, August 2012, IPTS, Seville, Spain

Κριτήρια αποχαρακτηρισμού βιοαποβλήτων (end-of-waste criteria)

Προτεινόμενα στοιχεία για την εφαρμογή των κριτηρίων αποχαρακτηρισμού αποβλήτων για το κομπόστ και τα υπολείμματα αναερόβιας ζύμωσης:

Κριτήρια

Το κομπόστ/προϊόν αναερόβιας ζύμωσης παύει να είναι απόβλητο εφόσον πληροί όλα τα κριτήρια για τον αποχαρακτηρισμό του, όταν χρησιμοποιείται από τον παραγωγό ή κατά την μεταφορά του από τον παραγωγό στον επόμενο κάτοχο. Ωστόσο, αν δεν υπάρχει σύννομη χρήση, το κομπόστ/υπόλειμμα αναερόβιας ζύμωσης θα θεωρείται απόβλητο.

Αιτιολόγηση

Τα κριτήρια για τον αποχαρακτηρισμό των αποβλήτων ορίζονται έτσι ώστε το συμβατό κομπόστ/υπόλειμμα αναερόβιας ζύμωσης να μπορεί να αποθηκευτεί και να διατεθεί ελεύθερα σαν προϊόν μόλις αυτό διατεθεί στην αγορά από τον παραγωγό. Τα οφέλη από τον αποχαρακτηρισμό των αποβλήτων φαίνονται όταν οι χρήστες του κομπόστ/υπολείμματος αναερόβιας ζύμωσης δε δεσμεύονται από τη νομοθεσία περί αποβλήτων (αυτό σημαίνει για παράδειγμα ότι οι αγρότες ή οι αρχιτέκτονες τοπίου/κήπων που χρησιμοποιούν συμβατό κομπόστ/ υπόλειμμα αναερόβιας ζύμωσης δε χρειάζονται άδεια για τα απόβλητα ούτε όσοι παρασκευάζουν υπόστρωμα βλάστησης και χρησιμοποιούν κομπόστ/υπόλειμμα αναερόβιας ζύμωσης ως συστατικό). Οι χρήστες έχουν ωστόσο την υποχρέωση να χρησιμοποιούν το προϊόν σύμφωνα με το στόχο, και να συμμορφώνονται με την ισχύουσα νομοθεσία και τα πρότυπα που εφαρμόζονται για το κομπόστ.

Κριτήρια

Αν το κομπόστ/υπόλειμμα αναερόβιας ζύμωσης αναμειχθεί με άλλα υλικά πριν διατεθεί στην αγορά, τα κριτήρια ποιότητας του προϊόντος ισχύουν στην κομποστοποίηση/αναερόβια χώνευση πριν την ανάμειξή τους.

Αιτιολόγηση

Τήρηση των οριακών τιμών που σχετίζονται με την ποιότητα του προϊόντος μέσω της αραίωσης με άλλα υλικά δε θα πρέπει να επιτρέπεται.

Πηγή: Technical report for End-of-waste criteria on Biodegradable waste subject to biological treatment, Third Working Document, August 2012, IPTS, Seville, Spain

Απαιτήσεις στην παροχή πληροφόρησης για την ποιότητα του διατιθέμενου κομπόστ

Επεξηγήσεις

Για παράδειγμα, οδηγίες και συστάσεις μπορεί να αναφέρονται στις μέγιστες ποσότητες και σε ορισμένους χρόνους, για την εξάπλωση της γεωργικής γης. Εξάπλωση και ενσωμάτωση στο εδάφους π.χ. πρέπει να ακολουθούνται σωστές γεωργικές πρακτικές. Την ίδια στιγμή, εθνικοί ή περιφερειακοί κανονισμοί μπορεί να επιβάλλουν πρόσθετες απαιτήσεις, ανάλογα π.χ. με τις τοπικές συνθήκες του εδάφους.

Αιτιολόγηση

Οι οδηγίες εφαρμογής και οι συστάσεις βοηθούν να αποφεύγεται η κακή χρήση του κομπόστ/προϊόντων ζύμωσης και οι σχετικοί με το περιβάλλον και την υγεία κίνδυνοι και επιπτώσεις. Αναφορά σε νομικές απαιτήσεις και πρότυπα για χρήση προορίζονται για την υποστήριξη της νομικής συμμόρφωσης από το χρήστη του κομπόστ/προϊόντων ζύμωσης. Αυτές οι οδηγίες δε θα πρέπει να είναι περισσότερο επαχθείς από εκείνες που απαιτούνται για προϊόντα με την ίδια λειτουργία π.χ. η τύρφη ή τα λιπάσματα.

Κριτήρια

Ιχνηλασιμότητα: Η πληροφορία που παρέχεται στον πρώτο αγοραστή ή χρήστη μαζί με το κομπόστ/προϊόν ζύμωσης θα πρέπει να επιτρέπει την ταυτοποίηση του παραγωγού του κομπόστ/προϊόντος ζύμωσης, την παρτίδα και τα εισερχόμενα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν. Απαιτήσεις ιχνηλασιμότητας από τον κανονισμό της Ε.Ε. 1069/2009 για τα ζωικά υποπροϊόντα εξακολουθούν να ισχύουν πλήρως όπου εφαρμόζονται.

Επεξηγήσεις

Τα κράτη μέλη μπορούν να απαιτούν από τους χρήστες να κρατούν αρχεία με τα δεδομένα αυτά για ορισμένες χρήσεις έτσι ώστε να μπορεί να εντοπιστεί η προέλευση (καταγωγή) του κομπόστ/προϊόντα ζύμωσης όταν απαιτείται.

Αιτιολόγηση

Για την περίπτωση των περιβαλλοντικών προβλημάτων ή των προβλημάτων υγείας που μπορεί ενδεχομένως να συνδεθούν με τη χρήση του κομπόστ/προϊόντων ζύμωσης, υπάρχει η ανάγκη να παρέχεται ιχνηλασιμότητα για οποιαδήποτε έρευνα σχετικά με την αιτία των προβλημάτων.

Πηγή: Technical report for End-of-waste criteria on Biodegradable waste subject to biological treatment, Third Working Document, August 2012, IPTS, Seville, Spain

Η μικροβιολογία της οικιακής κομποστοποίησης – Μικροοργανισμοί

Οικιακή κομποστοποίηση, μια αναγκαία διαδικασία όχι μόνο γιατί συμβάλει σημαντικά στη μείωση των απορριμμάτων, αλλά και γιατί το τελικό προϊόν αυτής της διαδικασίας είναι ένα άριστης ποιότητας εδαφοβελτιωτικό υλικό (κομπόστ).

Βακτήρια και μύκητες διασπούν την οργανική ύλη σε απλούστερα υλικά, μέσω ενζυματικών διεργασιών. Με τη μεταβολική δραστηριότητα των μικροοργανισμών η οργανική ύλη, όπως πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λιπίδια, κυτταρίνη και λιγνίνη μετατρέπονται σε CO2, νερό, μέταλλα, χούμο και θερμότητα.

Η κομποστοποίηση διακρίνεται σε τρεις φάσεις. Πρώτη είναι η μεσοφιλική φάση, κατά την οποία οι μικροοργανισμοί αναπτύσσονται γρήγορα με αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας. Δεύτερη φάση είναι η θερμοφιλική, κατά την οποία η θερμοκρασία φτάνει μέχρι και τους 75οC. Σε αυτό το στάδιο καταστρέφονται πολλοί σπόροι ζιζανίων και ορισμένοι παθογόνοι μικροοργανισμοί, λόγω της υψηλής θερμοκρασίας, Τρίτη φάση είναι η κρυοφιλική ή φάση ωρίμανσης του κομπόστ, κατά την οποία η θερμοκρασία έχει μειωθεί, όπως και η μεταβολική δραστηριότητα των μικροοργανισμών.

Βασικοί  μικροοργανισμοί που διακρίνονται κατά τη διάρκεια της κομποστοποίησης είναι οι ακόλουθοι:

Μεσόφιλα βακτήρια, είναι αερόβια βακτήρια, που αναπτύσσονται στο πρώτο στάδιο της κομποστοποίησης, και πολλαπλασιάζονται με γρήγορο ρυθμό σε θερμοκρασίες 25 έως 45οC. Αποσυνθέτουν κυρίως σάκχαρα, πρωτεΐνες, άμυλο και λίπη απελευθερώνοντας μεγάλες ποσότητες θερμότητας, έτσι σταδιακά αυξάνεται σημαντικά η θερμοκρασία και είναι πλέον αδύνατον να επιβιώσουν.

Θερμόφιλα βακτήρια, Bacillus, Clostridium, Thermus, αναπτύσσονται στο δεύτερο στάδιο της κομποστοποίησης, όταν η θερμοκρασία του σωρού είναι μεταξύ 45 και 70οC, πολλαπλασιάζονται ταχύτερα από τους μεσόφιλους μικροοργανισμούς, παράγοντας ακόμη μεγαλύτερα ποσά θερμότητας και αντέχουν σε συνθήκες χαμηλής υγρασίας. Καθώς εξαντλούν την υπόλοιπη οργανική ύλη, σταδιακά οι θερμόφιλοι μικροοργανισμοί πεθαίνουν, η θερμοκρασία μειώνεται και επανέρχονται οι μεσόφιλοι μικροοργανισμοί.

Ακτινομύκητες, Streptomyces sp, Thermomonospora sp, Thermoactinomyces vulgaris, παρατηρούνται σε όλα τα στάδια της κομποστοποίησης, είναι κυρίως αερόβια βακτήρια, ανθεκτικά σε συνθήκες χαμηλής υγρασίας, αναπτύσσονται μεταξύ 25 και 35οC, σε ουδέτερο έως ελαφρώς αλκαλικό περιβάλλον, ελευθερώνουν άνθρακα, άζωτο και αμμωνία. Ο ρόλος τους είναι σπουδαίος καθώς έχουν την ικανότητα να διασπούν πολύπλοκες ενώσεις όπως λιγνίνη, χιτίνη, κυτταρίνη ακόμα και σκληρά ξυλώδη υλικά. Επίσης καταπολεμούν ορισμένα παθογόνα που μπορεί να αναπτυχθούν κατά τη διάρκεια της κομποστοποίησης (Streptomyces sp).

Μύκητες, Termonmyces, Trichoderma, Gliocladium, Penicillium duponti κ.ά., αναπτύσσονται σε σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες, αερόβιοι και αναερόβιοι, διασπούν συνήθως εύκολα αποδομήσιμες οργανικές ουσίες και βρίσκονται σε όλα τα στάδια της κομποστοποίησης. Κάποια είδη έχουν επίσης την ικανότητα να καταπολεμούν παθογόνα.

της Ελένης Σαράφογλου

Υπάρχουν χώροι στην Ελλάδα για κομποστοποίηση;

Πράγματι η κομποστοποίηση απαιτεί χώρο για τη λειτουργία των σειραδίων. Υπάρχει, όμως, πρόβλημα εξεύρεσης των απαραίτητων εκτάσεων; Ένας γνώστης του θέματος θα απαντούσε κατηγορηματικά όχι. Στην Ελλάδα το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε είναι ότι δεν μπορούν να χωροθετηθούν εύκολα οχλούσες ή μη δραστηριότητες, λόγω πολλών άλλων προβλημάτων και λανθασμένων επιλογών (π.χ. έλλειψη κτηματολογίου & βιομηχανικών πάρκων, λάθη στη συμμετοχή & διαβούλευση των εφαρμοζόμενων πολιτικών κ.ά.) και όχι γιατί δεν υπάρχουν οι απαιτούμενες εκτάσεις. Θεωρείται βέβαιο από πολλούς, ότι είναι πολύ ευκολότερο να χωροθετήσουμε μία μονάδα κομποστοποίησης, που απαιτεί 100 στρέμματα, παρά μία μονάδα καύσης, που απαιτεί 10 στρέμματα.

Επιπλέον, έχει προταθεί η ιδέα να εξετασθούν όλοι οι παλαιοί χώροι ταφής ή οι ΧΥΤΑ στην Ελλάδα, ώστε να αξιοποιηθεί η επιφάνεια τους για τη χωροθέτηση των σειραδίων της κομποστοποίησης. Στην περίπτωση μάλιστα της Αττικής η επιφάνεια των κυττάρων του ΧΥΤΑ Άνω Λιοσίων και της Φυλής, που έχουν κλείσει, επαρκεί για να δημιουργηθεί μία όσο μεγάλη χρειάζεται μονάδα κομποστοποίησης και να αφεθούν οι σημερινοί ακάλυπτοι χώροι της ευρύτερης περιοχής της Φυλής για αξιοποίηση για πολύ πιο αναγκαίες χρήσεις.

Τα προτεινόμενα κριτήρια στις απαιτήσεις πληροφόρησης για το κομπόστ περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

Κριτήρια

Όταν διατίθεται κομπόστ ή προϊόντα ζύμωσης στην αγορά, ο παραγωγός πρέπει να δηλώνει τα ακόλουθα:

  • Το όνομα και τη διεύθυνση του παραγωγού κομπόστ/υπολείμματος αναερόβιας ζύμωσης
  • Το όνομα, τη διεύθυνση και πιθανό λογότυπο του εξωτερικού Οργανισμού Διασφάλισης Ποιότητας
  • Αναγνώριση της ονομασίας του προϊόντος κομπόστ/υπολείμματος αναερόβιας ζύμωσης από το γενικό τύπο (υποδηλώνοντας τυχόν παρουσία μικτών αστικών αποβλήτων, λυματολάσπης, κοπριάς και/ή ζωικών υποπροϊόντων).
  • Τον κωδικό παρτίδας
  • Την ποσότητα (σε βάρος και/ή όγκο)
  • Οι υποχρεωτικές τιμές των παραμέτρων πρέπει να δηλώνονται μέσω της σήμανσης
  • Δήλωση που να υποδεικνύει ότι τηρούνται τα κριτήρια αποχαρακτηρισμού των αποβλήτων
  • Συμμόρφωση με τις απαιτήσεις για τον αποχαρακτηρισμό των αποβλήτων
  • Περιγραφή των περιοχών εφαρμογής στις οποίες το κομπόστ/υπολείμματος αναερόβιας ζύμωσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί και τυχόν περιορισμοί κατά τη χρήση
  • Συστάσεις για τη σωστή χρήση

Παραπομπή στις απαιτήσεις του κανονισμού για τα ζωικά υποπροϊόντα όπου εφαρμόζεται (συμπεριλαμβανομένων των περιορισμών στην εξαγωγή)

Επεξηγήσεις

Η χρήση του κομπόστ/προϊόντων ζύμωσης μπορεί να θεωρηθεί ως αναγνωρισμένη μόνο εάν υπάρχουν κατάλληλοι κανονισμοί ή άλλοι κανόνες σε θέση που να εξασφαλίζουν την προστασία της υγείας και του περιβάλλοντος. Η εφαρμογή των κανόνων αυτών δεν πρέπει να εξαρτάται από την κατάσταση των αποβλήτων του κομπόστ.

Αιτιολόγηση

Είναι προϋπόθεση ότι το προϊόν πληροί τις τεχνικές απαιτήσεις για ένα συγκεκριμένο σκοπό και ανταποκρίνεται στην ισχύουσα νομοθεσία και στα πρότυπα καλών πρακτικών που εφαρμόζονται στα προϊόντα.

Ο παραγωγός θα μπορούσε να κληθεί να πιστοποιήσει τα νομικά πρότυπα που ρυθμίζουν τη χρήση σύμφωνα με τους αναγνωρισμένους σκοπούς στις αγορές στις οποίες διατίθεται το προϊόν.

Κριτήρια

Το προϊόν πρέπει να συνοδεύεται από οδηγίες για ασφαλή χρήση και συστάσεις εφαρμογής. Οι οδηγίες θα πρέπει επίσης να αναφέρονται στην ανάγκη για συμμόρφωση με οποιεσδήποτε νομικές ρυθμίσεις, πρότυπα και καλές πρακτικές που εφαρμόζονται στις προτεινόμενες χρήσεις.

Διαλογή στην πηγή - Προϋπόθεση για αποδοτικότερη κομποστοποίηση

Είναι εύλογο ότι τα μη βιοαποδομήσιμα υλικά που εισέρχονται σε μια μονάδα κομποστοποίησης θα ληφθούν αναλλοίωτα στην έξοδο της. Στην περίπτωση των αστικών αποβλήτων τέτοια υλικά περιλαμβάνουν προσμίξεις ξένων σωμάτων, όπως γυαλί και πλαστικό φιλμ, αλλά και μη βιοδιασπώμενους ρύπους (βαρέα μέταλλα, εμμένοντες οργανικούς ρύπους- ΡΟΡ8, φάρμακα), μη ορατούς μακροσκοπικά και μικροσκοπικά, που ανιχνεύονται όμως στο τελικό προϊόν (κομπόστ), υποβαθμίζοντας την αξία του και περιορίζοντας τις δυνατότητες χρήσης του. Συνεπώς η καθαρότητα των υλικών εισόδου καθορίζει αναπόφευκτα την ποιότητα του τελικού προϊόντος. Η μόνη ασφαλής και ταυτόχρονα οικονομική δυνατότητα για να επιτευχθεί υψηλή ποιότητα στο τελικό προϊόν είναι η ΔΙΑΛΟΓΗ ΣΤΗΝ ΠΗΓΗ (ΔσΠ) των βιοαποδομήσιμων υλικών. Χωρίς ΔσΠ θα πρέπει οι μονάδες να διαθέτουν ακριβές υποδομές προεπεξεργασίας-επεξεργασίας για να επιτύχουν την καθαρότητα των υλικών εισόδου, χωρίς να μπορούν εύκολα να επιτύχουν υψηλή καθαρότητα του τελικού προϊόντος (κομπόστ).

Η ΔσΠ είναι η καλύτερη επιλογή. Όμως ποια προβλήματα μπορεί να δημιουργηθούν και πως αντιμετωπίζονται; Σε σχέση με την τοποθέτηση σε κατοικημένες περιοχές ενός ξεχωριστού κάδου για τα οικιακά οργανικά θα πρέπει να απαντηθούν τα κάτωθι ερωτήματα

Πόσο είναι το κόστος του επιπλέον κάδου και ποιος το καλύπτει;

Το αρχικό κόστος για την κάλυψη όλης της Ελλάδας με ένα επιπλέον κάδο για τα οργανικά εκτιμάται σε περίπου 15-17 εκατομμύρια € και θα αντισταθμιστεί από τους ΟΤΑ τα αμέσως επόμενα χρόνια από το μειωμένο κόστος απόκτησης του κάδου για τα απορρίμματα. Επίσης, μπορεί το κόστος προμήθειας των κάδων να συμπεριληφθεί στο συνολικό κόστος δημιουργίας των μονάδων κομποστοποίησης σε μία περιοχή και να καλυφθεί από τους προμηθευτές της μονάδας κομποστοποίησης.

Πού θα μπουν οι κάδοι για ανακύκλωση, κομποστοποίηση και υπολείμματα;

Η πρόταση της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης και άλλων φορέων για 4 κάδους είναι εφικτή διότι οι 4 κάδοι θα έχουν πολύ μικρότερο μέγεθος από 4 σημερινούς κάδους απορριμμάτων. Οι κάδοι μπορούν να τοποθετηθούν α) είτε στο οδόστρωμα σε ειδικό χώρο που θα προσδιορίζεται από 2 μπάρες σχήματος Π κάθετα στην άκρη του δρόμου, οπότε θα καταλαμβάνουν μία θέση πάρκιν, β) είτε μέσα στα όρια υπαρχόντων ή νέων κτιρίων εάν υπάρξει πολεοδομική ρύθμιση. Το παράδειγμα των 120.000 μπλε κάδων της ανακύκλωσης, που τοποθετήθηκαν σε λίγα χρόνια σε όλη την Ελλάδα μας δείχνει ότι είναι εφικτό και για τη ΔσΠ των οργανικών.

Αυξάνει το κόστος αποκομιδής - μεταφοράς;

Όχι δεν αυξάνει αντίθετα μπορεί να μειωθεί λίγο. Αν τα απορρίμματα μαζεύονται από δύο κάδους ή από έναν κάδο, αυτό δεν αλλάζει την ποσότητα τους, οπότε τα δρομολόγια που θα απαιτούνται, θα είναι ακριβώς τα ίδια. Άρα και το κόστος αποκομιδής δεν θα διαφοροποιηθεί σημαντικά. Ενδέχεται λόγω περισσοτέρων στάσεων κατά την αποκομιδή να αυξηθεί κατά 5-10% ο συνολικός χρόνος της. Αντίθετα το κόστος μεταφοράς μπορεί να μειωθεί διότι τα οργανικά θα μεταφέρονται σε οργανωμένες μονάδες με πολύ καλύτερες συνθήκες από ότι στους ΧΥΤΑ, που χαρακτηρίζονται από καθυστερήσεις λόγω μποτιλιαρίσματος και κακές συνθήκες των οδών πρόσβασης. Αθροιστικά, ο συνολικός χρόνος (άρα και το κόστος) αποκομιδής και μεταφοράς δε θα διαφοροποιηθεί σημαντικά, αντίθετα θα μπορούσε μέχρι και να μειωθεί, εξαρτώμενος από τη θέση της μονάδας κομποστοποίησης σε σχέση με το ΧΥΤΑ της κάθε περιοχής.