Πράσινη Πρόταση για τη Διαχείριση Απορριμμάτων στην Κρήτη

του Φίλιππου Κυρκίτσου, Προέδρου της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης

Με την Πράσινη Πρόταση για πρώτη φορά κατατίθεται ένας ολοκληρωμένος περιφερειακός σχεδιασμός διαχείρισης απορριμμάτων εμπεριέχοντας όλες τις προτάσεις,, που βασίζονται στο τρίπτυχο «Πρόληψη – Ανακύκλωση – Κομποστοποίηση». Η Πράσινη Πρόταση παρουσιάσθηκε σε ανοικτή εκδήλωση στην Κρήτη το Δεκέμβριο του 2011, καθώς και στην Επιτροπή της Περιφέρειας Κρήτης, στα πλαίσια της διερεύνησης για επιλογή της πλέον ρεαλιστικής, συμφέρουσας και κοινωνικά αποδεκτής πρότασης για την οριστική λύση του προβλήματος της διαχείρισης των απορριμμάτων, στην περιφέρεια Κρήτης. Ακολούθως, παρουσιάζονται βασικά σημεία της Πράσινης Πρότασης.

Σύγκριση με κατατεθείσες προτάσεις

Η κατατεθείσα Πράσινη Πρόταση έρχεται να συμβάλλει στο δημόσιο διάλογο, που συντελείται τα τελευταία χρόνια στην Κρήτη, αλλά και στην Ελλάδα, σχετικά με το εάν είναι βιώσιμη και ρεαλιστική μία «Πράσινη Διαχείριση Απορριμμάτων», με βάση τις ολοκληρωμένες προτάσεις τόσο των οικολογικών οργανώσεων, όσο και πολιτικών φορέων και εκπροσώπων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα είναι θετική και αποδεικνύεται και με την ολοκληρωμένη πρόταση για «Πράσινη Διαχείριση Απορριμμάτων στην Κρήτη».

Η Πράσινη Πρόταση έρχεται να συμπληρώσει τα κενά, που υπάρχουν στις μέχρι σήμερα προσεγγίσεις για τον περιφερειακό σχεδιασμό διαχείρισης απορριμμάτων στην Κρήτη, και να καταθέσει πολλά νέα δεδομένα, που δεν έχουν μέχρι σήμερα ληφθεί σοβαρά υπόψη. Συγκεκριμένα, οι δύο τελευταίες προσεγγίσεις του ΠΕΣΔΑ Κρήτης ήταν α) η επικαιροποίηση του ΠΕΣΔΑ από την ομάδα του ΕΜΠ της καθηγήτριας κας Λοϊζίδου και β) η πρόταση διαχείρισης απορριμμάτων της Κρήτης από το Πολυτεχνείο Κρήτης του καθηγητή κ. Οικονομόπουλου. Συγκεκριμένα, για τις δύο αυτές προσεγγίσεις, Λοϊζίδου και Οικονομόπουλου, θα πρέπει να επισημανθούν τα εξής:

Και στις δύο προσεγγίσεις δεν έχει ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι η συνολική παραγωγή απορριμμάτων, λόγω της ύφεσης και της οικονομικής κρίσης, συνεχώς μειώνεται. Η εκτίμηση στην παρούσα μελέτη είναι ότι το επίπεδο παραγωγής απορριμμάτων στην Κρήτη του 2009 θα επαναληφθεί σχεδόν μετά από μία δεκαετία. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η μείωση των απορριμμάτων της Κρήτης το 2013 θα είναι μεγαλύτερη από 10% σε σχέση με το 2008 και φυσικά θα έπρεπε να ληφθεί υπόψη στους σχεδιασμούς.
Έχει ληφθεί πολύ λίγο υπόψη ή έχει υποεκτιμηθεί η σημαντική δυναμική της ανακύκλωσης και εναλλακτικής διαχείρισης, μέσω των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ). Από το 2004 έως το 2009 αυξήθηκε η ανακύκλωση σε όλη την Ελλάδα κατά περίπου 350.000 τόνους ετησίως, χωρίς ιδιαίτερη επένδυση στην ενημέρωση και στην αλλαγή της συμπεριφοράς των πολιτών (βλέπε ανάλυση στο Παράρτημα ΙΙ). Μάλιστα, αυτός ο ρυθμός αύξησης της ανακύκλωσης φαίνεται ότι με την οικονομική κρίση και την ανεργία μεγαλώνει, παρά την μείωση των απορριμμάτων, με αύξηση της συνολικής ανάκτησης, μέσω της οργανωμένης ανακύκλωσης με τα ΣΕΔ, αλλά κυρίως από τους πλανόδιους ρακοσυλλέκτες Έλληνες ή μετανάστες.
Ουσιαστικά δεν τίθενται στόχοι για την εκτροπή υλικών πριν την τελική επεξεργασία (ή όταν τίθενται είναι οριακό το μέγεθός τους), αξιοποιώντας σύγχρονες μεθόδους και τεχνικές, που αρχίζουν πλέον να έχουν δυναμική και στην χώρα μας και εφαρμόζονται με επιτυχία σε όλη την Ευρώπη. Τέτοιες, μέθοδοι είναι η οικιακή κομποστοποίηση, οι μηχανικοί κομποστοποιητές, η Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ) των οργανικών, τα Πράσινα Σημεία, η επέκταση & εντατικοποίηση της λειτουργίας των υπαρχόντων ΣΕΔ και ενδεχομένως η μελλοντική δημιουργία νέων ΣΕΔ (π.χ. για έπιπλα, ρούχα κ.ά.). Η εφαρμογή αυτών των μεθόδων είναι πολύ συμφέρουσα και οικονομική για τους Ελληνικούς δήμους και μην εντάσσοντας ή υποεκτιμώντας τέτοιες μεθόδους στο σχεδιασμό, ουσιαστικά επιλέγεται να μετακυληθεί η διαχείριση – επεξεργασία σε μεγάλες και ακριβότερες τεχνολογίες.
Αποτέλεσμα αυτής της προσέγγισης είναι η υποεκτίμηση των δυνατοτήτων εναλλακτικής διαχείρισης σε αρχικά στάδια, και συνεπώς να υπερεκτιμάται υπερβολικά η προς τελική επεξεργασία ποσότητα απορριμμάτων και να καλείται η Κρητική κοινωνία να επιτύχει τους στόχους των Οδηγιών 31/1999 και 98/2008, κυρίως μέσω μεγάλων και ακριβότερων μονάδων τελικής επεξεργασίας, που αφορούν κυρίως σύμμεικτα απορρίμματα.
Παρά τα νέα δεδομένα, που θέτει η πρόσφατη Οδηγία Πλαίσιο (EC 98/2008) για τα απόβλητα, δεν δίνεται σχεδόν καθόλου βάρος σε σύγχρονες δράσεις, τεχνικές και μεθόδους εναλλακτικής διαχείρισης πριν τον σχεδιασμό και την διαστασιολόγηση των μεγάλων έργων τελικής επεξεργασίας, με αποτέλεσμα να προτείνονται έργα μεγάλης δυναμικότητας και μικρής ευελιξίας, που κινδυνεύουν τις επόμενες δεκαετίες, που θα λειτουργούν, είτε να μην έχουν απορρίμματα να επεξεργαστούν, είτε να μην είναι τότε βιώσιμα, είτε να πληρώνονται από τις τοπικές κοινωνίες σημαντικά πρόστιμα, εάν υποχρεωθούν σήμερα οι ΟΤΑ σε σημαντικές εγγυημένες μελλοντικές ποσότητες.
Στην περίπτωση της επικαιροποίησης του ΠΕΣΔΑ από την κα Λοϊζίδου, υπερκοστολογείται υπερβολικά η κομποστοποίηση (περίπου 300%-400%) για να φθάσει (!) το υψηλό κόστος άλλων τεχνολογιών, όπως της καύσης, και έτσι να προτείνονται εύκολα νέες μονάδες συνολικής δυναμικότητας 406.000 t/y εκ των οποίων μόνο οι 43.000 t/y να αφορούν μονάδες κομποστοποίησης. Φυσικά μεταξύ των προτεινόμενων μονάδων είναι και μία ακριβή και μεγάλη μονάδα καύσης με δυναμικότητα, που φθάνει το 48% του συνόλου των προς επεξεργασία και διάθεση απορριμμάτων! Είναι σαφές ότι οι επενδυτές, που θα υλοποιήσουν αυτόν το σχεδιασμό, για να διασφαλίσουν την επένδυσή τους, θα θέσουν το θέμα της ελάχιστης εγγυημένης ποσότητας, γεγονός, που θα δεσμεύσει για δεκαετίες τους δήμους της Κρήτης να μην μπορούν να μειώσουν τα απορρίμματα, που στέλνουν στη μονάδα γιατί θα πληρώσουν σοβαρές ποινικές ρήτρες.
Επίσης, στην περίπτωση της επικαιροποίησης του ΠΕΣΔΑ από την κα Λοϊζίδου χρησιμοποιούνται σε κάποιους κρίσιμους υπολογισμούς ανακριβή δεδομένα κόστους, όπως π.χ. α) η πώληση του κομπόστ από προδιαλεγμένα οργανικά προσδιορίζεται σε 20 €/t, όταν γνωρίζουμε ότι μπορεί να είναι πολύ υψηλότερα, β) το κόστος τελικής διάθεσης της επικίνδυνης στάχτης από την μονάδα καύσης προσδιορίζεται σε 30 €/t, όταν γνωρίζουμε ότι το κόστος αυτό στην Ευρώπη, είναι πολλαπλάσιο και ιδιαίτερα για την Κρήτη μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερο, γ) το κατασκευαστικό κόστος μιας μονάδας κομποστοποίησης το εκτιμά μέχρι και σε 500 €/t, όταν ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Κομποστοποίησης (ΣΕΚ) το εκτιμά σαφώς λιγότερο από 150 €/y.
Στην περίπτωση της πρότασης του καθηγητή κ. Οικονομόπουλου προτείνεται μία νέα πολύ μεγάλη κεντρική μονάδα, που μπορεί να επεξεργαστεί και προδιαλεγμένα οργανικά, αλλά δεσμεύει την Κρήτη για πολλά χρόνια να μεταφέρεται το μεγαλύτερο μέρος των υλικών από τις 287.500 t/y από μεγάλες αποστάσεις με μόνιμα υψηλό κόστος μεταφοράς, που είναι ασυμπίεστο και αυξανόμενο.
Επίσης, και στις δύο προσεγγίσεις δεν υπολογίζεται το συνολικό διαχρονικό κόστος διαχείρισης για τους δήμους σε €/t πριν και μετά την εφαρμογή του κάθε σχεδιασμού, αλλά μόνο το κόστος της τελικής επεξεργασίας και διαχείρισης για μία χρονιά λειτουργίας τους, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη κανένας άλλος διαχρονικός παράγοντας.
Ιδιαίτερα στην πρόταση Οικονομόπουλου δεν γίνεται λεπτομερής πρόβλεψη της δυναμικής διαχρονικής εξέλιξης όλων των παραγόντων, που σχετίζονται με την παραγωγή, την ΔσΠ, την ανακύκλωση, την εναλλακτική διαχείριση και την επεξεργασία, που επηρεάζουν την σύσταση των προς διαχείριση υλικών, και την διαχρονική βιωσιμότητα της τελικής μονάδας επεξεργασίας, που προτείνει. Είναι σαφές ότι η επιδιωκόμενη από όλους μείωση των απορριμμάτων προς τελική διαχείριση θα αυξάνει συνεχώς στο μέλλον το κόστος ανά τόνο στην μεγάλη μονάδα ΜΒΕ, που προτείνει η πρόταση Οικονομόπουλου.
Τέλος, στην περίπτωση της κας Λοϊζίδου δεν εκτιμάται το διαχρονικό τελικό «Τέλος Εισόδου» στις μονάδες συμπεριλαμβάνοντας και το πιθανό χρηματοοικονομικό κόστος και ένα εύλογο κέρδος του πιθανού επενδυτή.

Είναι προφανές ότι τα κενά αυτά, που περιγράφηκαν παραπάνω γίνεται προσπάθεια στην Πράσινη Πρόταση να καλυφθούν, ώστε πριν την τελική απόφαση από τις αρμόδιες αρχές στην Κρήτη, να έχουν ξεκάθαρα όλα τα δεδομένα, για να παρθεί η καλύτερη δυνατή απόφαση διαχείρισης για την κοινωνία της Κρήτης.

Φιλοσοφία προσέγγισης της Πράσινης Πρότασης

Η φιλοσοφία για τον προτεινόμενο σχεδιασμό βασίζεται στα εξής:

Στην ολοκληρωμένη πρόταση Στρατηγικού Σχεδιασμού για την Διαχείριση των Απορριμμάτων, που προτάθηκε από την Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης και τις άλλες 3 περιβαλλοντικές ΜΚΟ (Greenpeace, WWF και Δίκτυο Μεσόγειος SOS), και που έχει υιοθετηθεί από πολιτικούς φορείς και παρατάξεις της αυτοδιοίκησης, καθώς και από πολλούς παράγοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης σε όλη την Ελλάδα.
Στην στρατηγική: Nα αναπτυχθούν στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό όλες οι σύγχρονες και οικονομικές μέθοδοι & δράσεις διαχείρισης (οικιακή κομποστοποίηση, μηχανικοί κομποστοποιητές, Πράσινα Σημεία, Διαλογή στην Πηγή των οργανικών, συστηματική ενημέρωση), ώστε εν συνεχεία να σχεδιαστεί η διαχρονική διαχείριση με ακριβότερες μεθόδους και τεχνολογίες, με στόχο την ελαχιστοποίηση της ταφής και του συνολικού κόστους διαχείρισης.
Στις προτάσεις αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ Κρήτης, που διατυπώθηκαν από τον Κυρκίτσο Φίλιππο, στις δύο δημόσιες συζητήσεις, που συμμετείχε στον Άγιο Νικόλαο (16 Μαρτίου 2011) και στο Ηράκλειο (15 Απριλίου 2011). Στις συζητήσεις αυτές προτάθηκε: α) η βελτίωση του ΕΜΑΚ Χανίων, ώστε να αυξηθεί ποσοτικά και τεχνολογικά η δυνατότητα ανάκτησης υλικών προς ανακύκλωση, β) η μετατροπή της μονάδας Βιοξήρανσης του Ηρακλείου σε σύγχρονη μονάδα ΕΜΑΚ, γ) η επανεξέταση του αριθμού και της δυναμικότητας των μονάδων ΜΒΕ, που προτείνονται στην επικαιροποίηση του ΠΕΣΔΑ, και δ) η αποφυγή της κατασκευής της μεγάλης μονάδας καύσης, που προτάθηκε επίσης στην επικαιροποίηση του ΠΕΣΔΑ.
Στην επεξεργασία των οικονομικών δεδομένων για την εφαρμογή δράσεων εναλλακτικής διαχείρισης στους δήμους, που υλοποιήθηκε από την Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE 07/ENV/GR/000271, καθώς και από την εμπειρία, που αποκτήθηκε από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα ZERO WASTE PROJECT (1G-MED08-533). Στο Παράρτημα 2 επισυνάπτεται μία σχετική οικονομική προσέγγιση.
Στη γνώση της λειτουργίας και των τεχνοοικονομικών δεδομένων των Συστημάτων Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ), που λειτουργούν στα πλαίσια του νόμου 2939 και των σχετικών ΠΔ και που συνεργάζονται με τους δήμους της χώρας.
Στη μακροχρόνια εθνική και διεθνή εμπειρία της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης και του υπογράφοντα την μελέτη, στην εφαρμογή της οικιακής κομποστοποίησης, της Διαλογής στην Πηγή (ΔσΠ), της λειτουργίας των πράσινων σημείων και γενικότερα στα θέματα της εναλλακτικής διαχείρισης, της τεχνοοικονομικής προσέγγισης έργων & δράσεων διαχείρισης απορριμμάτων και στον στρατηγικό σχεδιασμό διαχείρισης αποβλήτων.
Στην κατασκευαστική και λειτουργική εμπειρία και γνώση επαγγελματικών φορέων, όπως του Συνδέσμου Εταιρειών Κομποστοποίησης (ΣΕΚ) και στελεχών επιχειρήσεων προμήθειας και κατασκευής μονάδων Μηχανικής Βιολογικής Επεξεργασίας.
Στην αναγκαιότητα επίτευξης των στόχων σε επίπεδο περιφέρειας των Οδηγιών 31/1999 και 98/2008.

Βασικές προτάσεις ανακύκλωσης & εναλλακτικής διαχείρισης πριν την τελική επεξεργασία – διάθεση

Οι μέθοδοι και οι δράσεις της Πράσινης Πρότασης, που προτείνονται για όλη την Κρήτη πριν τον σχεδιασμό μονάδων τελικής διαχείρισης, είναι οι εξής:

Προγραμματισμός για Πρόληψη: Οι ΟΤΑ οφείλουν να συνεργαστούν με την Περιφέρεια και την κεντρική διοίκηση για την υλοποίηση των προγραμματισμών και την έναρξη εκτεταμένων δράσεων πρόληψης. Στα θέματα αυτά η Περιφέρεια μπορεί να διαδραματίσει τον κεντρικό συντονιστικό ρόλο. Οι ΟΤΑ σε συνεργασία με πολλούς φορείς έχουν κάθε συμφέρον να υλοποιούν με προτεραιότητα όσες από τις προτάσεις Πρόληψης κριθούν ρεαλιστικές και άμεσα εφαρμόσιμες. Ο στόχος για την Περιφέρεια και τους ΟΤΑ πρέπει να είναι: «Τα επόμενα δύο έτη να δρομολογηθεί η έναρξη υλοποίησης ενός συνόλου δράσεων Πρόληψης με συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα».

Ανακύκλωση συσκευασιών – Χαρτιού: Ολοκλήρωση των προγραμμάτων ανακύκλωσης συσκευασιών & χαρτιού σε όλους τους δήμους σε συνεργασία με τα εγκεκριμένα ΣΕΔ. Επίσης, να εξετασθεί όπου χρειάζεται να πυκνώσουν οι κάδοι, ώστε να εξυπηρετούνται καλύτερα οι πολίτες και να χρηματοδοτηθούν από τα ΣΕΔ ειδικά επιπλέον προγράμματα ενημέρωσης. Στα πλαίσια της συνεργασίας, προτείνεται να προταθεί στα ΣΕΔ, να τοποθετήσουν παντού και ξεχωριστό κάδο για το χαρτί, ώστε να μειωθεί περαιτέρω το κόστος αποκομιδής των μπλε κάδων για τους ΟΤΑ και συνολικά της διαχείρισης των συσκευασιών – χαρτιού. Ο στόχος τα επόμενα δύο έτη θα πρέπει να είναι: «Nα έχουν υλοποιήσει όλοι οι ΟΤΑ της Κρήτης την συνεργασία τους με τα σχετικά ΣΕΔ και να επιτυγχάνονται οι διαχρονικοί στόχοι της παρούσας Πράσινης Πρότασης.

Εναλλακτική διαχείριση ΑΗΗΕ: Συνέχιση, ολοκλήρωση και επέκταση των συνεργασιών των ΟΤΑ της Κρήτης με το σχετικό ΣΕΔ για τα ΑΗΗΕ. Ο στόχος τα επόμενα δύο έτη θα πρέπει να είναι: «Nα έχουν υλοποιήσει όλοι οι ΟΤΑ της Κρήτης την συνεργασία τους με τα σχετικά ΣΕΔ και να επιτυγχάνονται οι διαχρονικοί στόχοι της παρούσας Πράσινης Πρότασης»

Ανακύκλωση Ηλεκτρικών Στηλών και συσσωρευτών: Το σχετικό ΣΕΔ για τις ηλεκτρικές στήλες υλοποιεί ήδη πολύ καλά το σχετικό πρόγραμμα. Για τους συσσωρευτές θα πρέπει οι ΟΤΑ να διευκολύνουν το σχετικό ΣΕΔ και να ενθαρρύνουν τους εμπλεκόμενους επαγγελματίες, ώστε να επεκταθεί και η ανάκτηση συσσωρευτών σε όλη την Κρήτη. Ο στόχος τα επόμενα δύο έτη θα πρέπει να είναι: «Οι ΟΤΑ και η περιφερειακή διοίκηση να επιταχύνουν τις διαδικασίες, ώστε σε δύο έτη να έχουν ολοκληρωθεί οι συνεργασίες όλων των εμπλεκόμενων επαγγελματιών με τα σχετικά ΣΕΔ για τους συσσωρευτές».

Επέκταση των ΣΕΔ σε άλλα υλικά: Οι ΟΤΑ και η Περιφέρεια της Κρήτης θα πρέπει να ενθαρρύνουν και να διευκολύνουν την ενδεχόμενη δημιουργία νέων ΣΕΔ για άλλα ειδικά ρεύματα αποβλήτων. Είναι αυτονόητο ότι θα είναι πολύ επωφελές για τους ΟΤΑ η όποια εφαρμογή στην περιοχή τους της εναλλακτικής διαχείρισης και άλλων ρευμάτων, όπως τα έπιπλα, ο ρουχισμός, τα φάρμακα, τα επικίνδυνα οικιακά, τα τηγανέλαια κ.ά.).

Οικιακή κομποστοποίηση: Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ολοκληρωμένων προγραμμάτων οικιακής κομποστοποίησης από την Περιφέρεια και τους ΟΤΑ της Κρήτης, θα μειώσει σημαντικά το κόστος διαχείρισης σε όποιο ποσοστό καταφέρουν οι ΟΤΑ να εφαρμόσουν αποτελεσματικά την μέθοδο. Ο στόχος των ΟΤΑ θα πρέπει να είναι αυτός που προτείνεται στην παρούσα Πράσινη Πρόταση.

Οργάνωση της αποκομιδής των «πράσινων υλικών»: Επειδή τα πράσινα υλικά των ΟΤΑ έχουν μεγάλο κόστος αποκομιδής και θα είναι προς όφελος των ΟΤΑ να προμηθευτούν τον κατάλληλο εξοπλισμό θρυμματισμού κατά την αποκομιδή, ώστε να μεταφέρονται οικονομικά στις σχεδιαζόμενες μονάδες κομποστοποίησης με πολύ μικρότερο κόστος.

Πράσινα Σημεία (ΠΣ): Στην παρούσα Πράσινη Πρόταση προτείνεται μέσα στις μεγάλες πόλεις της Κρήτης η δημιουργία 5 μεγάλων ΠΣ (από ένα σε Χανιά, Ρέθυμνο, Λασίθι και δύο στο Ηράκλειο) και 4 μικρότερων ΠΣ στα νότια των 4 νομών της Κρήτης. Τα ακριβή σημεία για την χωροθέτηση των ΠΣ θα τα υποδείξουν οι ΟΤΑ και τις τοπικές κοινωνίες. Τα ΠΣ προτείνεται να αποτελέσουν κομβικά σημεία για την ανάπτυξη μιας σειράς δραστηριοτήτων εναλλακτικής διαχείρισης, πολλών ρευμάτων υλικών, που θα καταλήγουν εκεί, όπως εμπορικά υλικά, ρουχισμός, υποδήματα, φάρμακα, έπιπλα, παιχνίδια, είδη οικιακής χρήσης,, ηλεκτρικές συσκευές και πολλά άλλα. Τα ΠΣ μπορούν να τροφοδοτούν μια σειρά σχετικών δορυφορικών επιχειρήσεων, που μπορούν να είναι είτε δημοτικές επιχειρήσεις, είτε μη κερδοσκοπικοί φορείς, είτε και κλασσικές επιχειρήσεις. Ο στόχος τα επόμενα δύο έτη θα πρέπει να είναι: «Να έχουν δημιουργηθεί και να λειτουργούν τα 9 προτεινόμενα ΠΣ». Τα επόμενα έτη θα πρέπει οι ΟΤΑ και η Περιφέρεια να εξετάσουν τα τότε δεδομένα και να αποφασισθεί το εάν θα δημιουργηθούν περισσότερα ΠΣ ή θα δημιουργηθεί ένα ευρύτερο δίκτυο σημείων προσυγκέντρωσης υλικών σε πολλούς ΟΤΑ, που θα τροφοδοτούν τα 9 οργανωμένα ΠΣ.

Τοποθέτηση ειδικού καφέ κάδου για τα οργανικά: Η τοποθέτηση ανεξάρτητου καφέ κάδου για τα οργανικά υλικά είναι βασική προϋπόθεση για την επιτυχία της παρούσας Πράσινης Πρότασης. Το δίκτυο των καφέ κάδων θα πρέπει να είναι πυκνό (προτείνεται κατά μ.ο. να τοποθετείται 1 καφέ κάδος ανά 16 κατοίκους) και οπωσδήποτε οι πολυκατοικίες να έχουν τον δικό τους καφέ κάδο. Ο στόχος των ΟΤΑ για την ΔσΠ των οργανικών θα πρέπει να είναι: «Να τοποθετηθούν όλοι οι καφέ κάδοι, που προβλέπονται στην παρούσα Πράσινη Πρόταση μέσα στα επόμενα δύο έτη, Επίσης θα πρέπει οι ΟΤΑ να επιτύχουν τους στόχους Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ), που προτείνονται στην παρούσα Πράσινη Πρόταση.

Δημιουργία πυκνού δικτύου Μηχανικών Κομποστοποιητών (ΜΚ): Προτείνεται η εκτεταμένη χρήση μιας πολύ πρόσφατης τεχνολογικής εξέλιξης, που αφορά την κομποστοποίηση προδιαλεγμένων οργανικών από μεγάλους παραγωγούς, με την χρήση Μηχανικών Κομποστοποιητών. Οι μεγάλοι παραγωγοί οργανικών είναι τα ξενοδοχεία, τα νοσοκομεία, τα στρατόπεδα, οι κατασκηνώσεις, οι φοιτητικές λέσχες, οι χώροι μαζικής εστίασης κ.ά. Με βάση την εμπειρία του υπογράφοντος οι μεγάλοι παραγωγοί οργανικών παράγουν περισσότερο από 20-25% του συνόλου των οργανικών της Κρήτης. Με τους ΜΚ εξοικονομείται για τους ΟΤΑ όλο το κόστος συλλογής – μεταφοράς των οργανικών, που θα κομποστοποιηθούν επί τόπου και το κομπόστ θα αξιοποιηθεί επίσης επί τόπου. Οι ΟΤΑ θα πρέπει να δώσουν σημαντικά κίνητρα στους μεγάλους παραγωγούς οργανικών, με το να δρομολογήσουν αλλαγή στην χρέωση των τελών τους, που θα πρέπει να γίνεται με το βάρος των παραγόμενων αποβλήτων. Ο στόχος των ΟΤΑ για την δημιουργία δικτύου ΜΚ θα πρέπει να είναι: «Ότι οι ΟΤΑ να επιτύχουν τους στόχους Διαλογή στην Πηγή (ΔσΠ), προς τους ΜΚ, όπως προτείνονται στην παρούσα Πράσινη Πρόταση.

Προετοιμασία για εφαρμογή του ΠΟΠ: Οι ΟΤΑ σε συνεργασία με την ΚΕΔΕ, την Περιφέρεια, το ΥΠΕΚΑ και άλλους κοινωνικούς φορείς έχει κάθε συμφέρον να δρομολογήσει τις διαδικασίες για να μπορεί να εφαρμοσθεί και στην χώρα μας η χρέωση των δημοτικών τελών με βάση το βάρος των απορριμμάτων (Πληρώνω Όσο Πετάω – ΠΟΠ) και όχι με βάση τα m2 της κατοικίας. Έτσι, οι δημότες και οι επιχειρήσεις θα έχουν και οικονομικά κίνητρα για να συμμετέχουν στα προτεινόμενα προγράμματα ανακύκλωσης και εναλλακτικής διαχείρισης. Η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης στα πλαίσια ευρωπαϊκού προγράμματος (LIFE 07/ENV/GR/000271) έχει επεξεργαστεί ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για την εφαρμογή του ΠΟΠ και υπάρχει όλη η απαραίτητη τεχνογνωσία για κάθε βήμα εφαρμογής του ΠΟΠ στους Ελληνικούς δήμους.

Οργάνωση συστηματικής Ενημέρωσης: Ο βασικότερος παράγοντας επιτυχίας της προτεινόμενης Πράσινης Πρότασης είναι η υλοποίηση συστηματικού προγράμματος ενημέρωσης, που θα πρέπει να ενταχθεί δομικά μέσα στην υλοποίηση του ΠΕΣΔΑ Κρήτης. Τα βασικά σημεία του προγράμματος ενημέρωσης παρουσιάζονται σε επόμενο κεφάλαιο.

Διαπιστώνεται ότι:

Η εφαρμογή των δράσεων ανακύκλωσης – εναλλακτικής διαχείρισης δημιουργεί μεγάλα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη για τους ΟΤΑ και ελάχιστα μειονεκτήματα. Άρα, οι ΟΤΑ έχουν κάθε λόγο να ξεκινήσουν σχετικά προγράμματα και ταυτόχρονα οι ΠΕΣΔΑ της Ελλάδας, άρα και της Κρήτης, οφείλουν να τα εντάσσουν στους προγραμματισμούς τους με σαφή τρόπο.

Προτάσεις για νέες μονάδες

Οι προβλεπόμενες μονάδες ανά νομό στα δύο εξετασθέντα σενάρια, παρουσιάζονται στον επόμενο πίνακα.

Προτεινόμενες μονάδες επεξεργασίας ανά νομό στα δύο σενάρια εργασίας εκ των οποίων προτάθηκε η επιλογή του Σεναρίου με 3 Νέα ΕΜΑΚ

Περιοχή	Μονάδα	Δυναμικότητα (t/y)
Περιοχή	Μονάδα	Σενάριο 1 Νέο ΕΜΑΚ	Σενάριο 3 Νέα ΕΜΑΚ
Χανιά	Μονάδες Οργανικών από ΔσΠ
	Μονάδα Κομπ. Μαζί με το ΕΜΑΚ Χανίων	26.000	26.000
	Μονάδα Κομπ. Νότια στο Νομό	12.000	12.000
	Μονάδες ΕΜΑΚ σύμμεικτων απορριμμάτων
	Αναβάθμιση του υπάρχοντος ΕΜΑΚ	75.000	75.000
Ρέθυμνο	Μονάδες Οργανικών από ΔσΠ
	Μονάδα Κομπ. Βόρεια στο Νομό	15.000	15.000
	Μονάδα Κομπ. Νότια στο Νομό	7.000	7.000
	Μονάδες ΕΜΑΚ
	Δημιουργία νέου ΕΜΑΚ Βόρεια στο Νομό		38.000
Ηράκλειο	Μονάδες Οργανικών από ΔσΠ
	Μονάδα Κομπ. Βόρεια στο Νομό μαζί με ΕΜΑΚ	63.000	63.000
	Μονάδα Κομπ. Νότια στο Νομό	16.000	16.000
	Μονάδες ΕΜΑΚ
	Αναβάθμιση & μετατροπή της Βιοξήρανσης σε ΕΜΑΚ	75.000	75.000
	Δημιουργία νέου ΕΜΑΚ Βόρεια στο Νομό	140.000
	Δημιουργία νέου ΕΜΑΚ Βόρεια στο Νομό		70.000
Λασίθι	Μονάδες Οργανικών από ΔσΠ
	Μονάδα Κομπ. Βόρεια στο Νομό	14.000
	Μονάδα Κομπ. Βόρεια στο Νομό μαζί με ΕΜΑΚ		14.000
	Μονάδα Κομπ. Νότια στο Νομό	9.000	9.000
	Μονάδες ΕΜΑΚ
	Δημιουργία νέου ΕΜΑΚ Βόρεια στο Νομό		40.000
	ΣΥΝΟΛΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΝΕΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ (t/y)	302.000	310.000

Συμπεράσματα

Τα σημαντικότερα συμπεράσματα του σχεδιασμού διαχείρισης απορριμμάτων στην Κρήτη, είναι τα εξής:

Υλοποίηση δράσεων πριν την τελική επεξεργασία – διάθεση

Με την Πράσινη Πρόταση για την Κρήτη μπορούν να επιτευχθούν σημαντικοί διαχρονικοί στόχοι εκτροπής υλικών, πριν την τελική επεξεργασία και διάθεση. Αυτό θα επιτευχθεί με την υλοποίηση προγραμμάτων και δράσεων α) οικιακής κομποστοποίησης, β) εντατικοποίηση της υπάρχουσας ανακύκλωσης, γ) εκτεταμένη τοποθέτηση μηχανικών κομποστοποιητών, δ) δημιουργία 9 Πράσινων Σημείων, ε) τοποθέτηση ξεχωριστού καφέ κάδου για τα οργανικά , στ) εκτεταμένη ενημέρωση και υποστήριξη των δημοτών ζ) και άλλες δράσεις πολιτικής. Η εκτροπή με αυτές τις μεθόδους μπορεί να φθάσει από το 7,2% των ΑΣΑ, που είναι σήμερα στο 45,3% των ΑΣΑ το 2040. Εκτιμάται ότι αυτός ο διαχρονικός στόχος είναι ρεαλιστικός, αρκεί να ακολουθηθεί η προτεινόμενη μεθοδολογία εφαρμογής των δράσεων και κυρίως της στοχευμένης και συστηματικής ενημέρωσης των πολιτών.

Προτεινόμενες νέες μονάδες διαχείρισης

Από τα δύο σενάρια δημιουργίας μονάδων στην Κρήτη, που διερευνήθηκαν, προκρίνεται τελικά το Σενάριο «3 Νέα ΕΜΑΚ» για την διαχείριση των ΑΣΑ στην Κρήτη. Με το σενάριο αυτό προτείνεται: α) η δημιουργία 3 νέων ΕΜΑΚ συνολικής δυναμικότητας 148.000 t/y (70.000 t/y στο Ηράκλειο, 38.000 t/y στο Ρέθυμνο και 40.000 t/y στο Λασίθι) και β) η δημιουργία 8 νέων μονάδων κομποστοποίησης προδιαλεγμένων οργανικών συνολικής δυναμικότητας 162.000 t/y (2 μονάδες 79.000 t/y στο Ηράκλειο, 2 μονάδες 22.000 t/y στο Ρέθυμνο και 3 μονάδες 23.000 t/y στο Λασίθι). Οι δύο μονάδες κομποστοποίησης σε κάθε νομό θα χωροθετηθούν στο βορρά και στο νότο. Μάλιστα, οι μονάδες του βορρά προτείνεται θα είναι μαζί το αντίστοιχο ΕΜΑΚ του νομού. Στο άλλο σενάριο, που δεν προκρίνεται εξετάσθηκε η δημιουργία μιας μεγάλης μονάδας ΕΜΑΚ στο Ηράκλειο, που θα εξυπηρετούσε και τους νομούς Λασιθίου και Ρεθύμνου σε αντιστοιχία με την πρόταση του Πολυτεχνείου Κρήτης.

Ποσοστά διαχείρισης

Με την Πράσινη Πρόταση επιτυγχάνονται όλοι οι στόχοι των Οδηγιών 31/1999 και 98/2008 και εκπληρώνονται με τον καλύτερο τρόπο οι σημερινές και ενδεχομένως και μελλοντικές νομικές υποχρεώσεις της Κρήτης σε σχέση με τους εθνικούς στόχους της Ελλάδας. Συνολικά με την Πράσινη Πρόταση προβλέπεται η ανακύκλωση – εναλλακτική διαχείριση (με όλες τις μεθόδους και μονάδες) μπορεί να φθάσει μακροπρόθεσμα (το 2040) και το 48% από το περίπου 10%, που είναι σήμερα. Η κομποστοποίηση μπορεί να φθάσει μακροπρόθεσμα (το 2040) και το 38% από το περίπου 20%, που είναι σήμερα. Η αξιοποίηση του RDF σαν εναλλακτικό καύσιμο μειώνει επιπλέον τα προς τελική διάθεση υλικά κατά 6,3-8,5%. Έτσι, το ποσοστό, που θα καταλήγει σε ταφή μπορεί να φθάσει το 7% ή 13% (ανάλογα την αξιοποίηση του RDF) από περίπου 70%, που είναι σήμερα.

Οικονομικά αποτελέσματα

Το συνολικό κόστος διαχείρισης απορριμμάτων στην Κρήτη με όλα τα σενάρια που εξετάσθηκαν ξεκινά το 2013 από 167 €/T ανεβαίνει το 2014 στην μέγιστη τιμή των 211 €/T και εν συνεχεία κατεβαίνει διαχρονικά στα 174-183 €/T το 2020, στα 151-160 €/T το 2030 και στα 129-135€/T το 2040.

Ακόμη και οι μέγιστες τιμές του κόστους (211 €/T του 2014) δεν είναι πολύ υψηλότερα από τα σημερινά επίπεδα, δηλαδή σε σχέση με το σημερινό (2011) εκτιμώμενο κόστος συλλογής – μεταφοράς – διάθεσης της Κρήτης, που φθάνει τα 159 €/T. Αυτή η μέγιστη διαφορά είναι μόνο 52 €/T επιπλέον, παρά την υλοποίηση όλων των δράσεων της Πράσινης Πρότασης.

Είναι πολύ σημαντικό ότι το κόστος διαχείρισης από το 2025 και μετά γίνεται μικρότερο από το σημερινό κόστος των 159 €/T και συνεχίζει την πτωτική του πορεία μέχρι και το 2040 που διερευνήθηκε.

Η σύγκριση των διαφόρων σεναρίων μεταξύ τους έδειξε ότι δεν απέχουν σημαντικά μεταξύ τους. Πάντως η επιλογή της συμμετοχής ιδιωτών στη χρηματοδότηση αυξάνει κατά περίπου 8 €/T το συνολικό κόστος διαχείρισης των απορριμμάτων της Κρήτης και κατά 3-11 €/T το «Τέλος Εισόδου» στις μονάδες, για τις βασικές υποθέσεις, που τέθηκαν.

Η αξιοποίηση του RDF σαν εναλλακτικό καύσιμο, με μεταφορά του στην Αττική, αυξάνει μόνο κατά 1-3 €/Τ το συνολικό κόστος διαχείρισης των απορριμμάτων στην Κρήτη.

Θέσεις εργασίας με την Πράσινη Πρόταση

Mε την υλοποίηση της Πράσινης Πρότασης αναμένεται να αυξηθούν οι θέσεις εργασίας στην Κρήτη από 382 το 2011 σε 1.579 το 2040, δηλαδή θα δημιουργηθούν σχεδόν 1.200 νέες θέσεις απασχόλησης τα επόμενα έτη.

Σύγκριση Πράσινης Πρότασης και πρότασης του Πολυτεχνείου Κρήτης (ΠΚ)

Το συνολικό κόστος διαχείρισης των ΑΣΑ με την πρόταση του ΠΚ είναι μεγαλύτερο από την Πράσινη Πρόταση κατά 1,2-1,7 φορές (~20%-70%).

Το Τέλος Εισόδου στις μονάδες με την πρόταση του ΠΚ είναι μεγαλύτερο από την Πράσινη Πρόταση κατά 1,2-2,8 φορές (~20%-180%).

Η Πράσινη Πρόταση είναι σαφώς πιο οικονομική από την πρόταση του ΠΚ.

Στοιχεία ρίσκου Πράσινης Πρότασης και πρότασης του Πολυτεχνείου Κρήτης

Η πρόταση του ΠΚ ενέχει σημαντικό ρίσκο αύξησης κατά πολύ του «Τέλους Εισόδου» της μονάδας της, στην πολύ πιθανή περίπτωση μείωσης των ΑΣΑ, που στέλνουν οι ΟΤΑ από την ονομαστική ποσότητα των 287.500 t/y. Άρα, για την πρόταση του ΠΚ ενδεχομένως θα απαιτηθεί και «Ελάχιστη εγγυημένη ποσότητα» στην περίπτωση, που επιλεγεί η συγχρηματοδότηση και λειτουργία από ιδιώτες.

Αντίθετα, στην Πράσινη Πρόταση, ενώ μειώνονται οι ποσότητες προς τις μονάδες το μέσο «Τέλος Εισόδου» των μονάδων της μειώνεται. Άρα, για την Πράσινη Πρόταση δεν θα απαιτηθεί «Ελάχιστη εγγυημένη ποσότητα» στην περίπτωση, που επιλεγεί η συγχρηματοδότηση και λειτουργία από ιδιώτες.

Στην περίπτωση μη λειτουργίας (απεργία, βλάβη) του μεγάλου ΕΜΑΚ με την πρόταση του ΠΚ, δημιουργούνται σοβαρά προβλήματα διαχείρισης και επίτευξης των στόχων, σε αντίθεση με την Πράσινη Πρόταση, που εάν δεν λειτουργεί μία μονάδα (για κάποιο διάστημα), είτε δεν θα υπάρξει πρόβλημα, είτε θα είναι πολύ μικρότερης σοβαρότητας.

Και στο χειρότερο σενάριο στην Πράσινη Πρόταση, αυτό της μερικής επίτευξης των ποσοτικών στόχων εκτροπής πριν τις μονάδες, αυτή παραμένει πάντα πολύ πιο οικονομική από την πρόταση του ΠΚ.

Προτάσεις

Στην Πράσινη Πρόταση περιφερειακού σχεδιασμού της διαχείρισης απορριμμάτων στην Κρήτη, προτείνονται τα εξής:

Από τις τρεις προτάσεις, που έχουν κατατεθεί (ΕΜΠ-Λοϊζίδου, ΠΚ-Οικονομόπουλος και Πράσινη Πρόταση), να υιοθετηθεί, σαν πιο συμφέρουσα περιβαλλοντικά, οικονομικά και διαχειριστικά, στο σύνολό της, η Πράσινη Πρόταση για την διαχείριση των απορριμμάτων της περιφέρειας Κρήτης, τόσο για την υλοποίηση δράσεων για την ανάκτηση υλικών πριν την τελική επεξεργασία – διάθεση, όσο και την δημιουργία νέων μονάδων διαχείρισης (είδος, δυναμικότητα, αριθμός μονάδων και χωροθέτηση).

Σε σχέση με την επιλογή του σεναρίου των νέων μονάδων διαχείρισης, προτείνεται η υιοθέτηση του Σεναρίου 3 Νέα ΕΜΑΚ σε Ηράκλειο, Ρέθυμνο και Λασίθι, αντί του Σεναρίου 1 Νέο μεγάλο ΕΜΑΚ στο Ηράκλειο. Η χωροθέτηση των τριών νέων μονάδων ΕΜΑΚ θα αποφασιστεί από την Περιφέρεια Κρήτης σε συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες. Επίσης, στο Σενάριο 3 Νέα ΕΜΑΚ προβλέπεται και η δημιουργία 8 νέων μονάδων κομποστοποίησης προδιαλεγμένου οργανικού, εκ των οποίων οι 4 θα είναι μαζί με τα αντίστοιχα ΕΜΑΚ των νομών. Και η χωροθέτηση των άλλων 4 μονάδων κομποστοποίησης θα πρέπει να αποφασιστεί από την Περιφέρεια Κρήτης σε συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες.

Σε σχέση με την αξιοποίηση ή όχι του παραγόμενου RDF από τα ΕΜΑΚ, προτείνεται ότι σαφώς θα πρέπει να καταβάλλεται κάθε προσπάθεια, ώστε αυτό να αξιοποιείται σαν εναλλακτικό καύσιμο. Η αξιοποίησή του ή όχι θα εξαρτάται: α) από τους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους κάθε φορά, β) από την επίτευξη ποσοτικών στόχων ανάκτησης, γ) από τα προβλήματα μεταφοράς του στην Αττική, και δ) από την διαθεσιμότητα των σχετικών βιομηχανιών.

Σε σχέση με την δημιουργία μονάδων με την συμμετοχή των ιδιωτών ή όχι, προτείνεται ότι θα πρέπει σαν πρώτη επιλογή να προτιμηθεί η διαχείριση να γίνεται με δημόσιο τρόπο, υπό τις εξής προϋποθέσεις: α) Να μπορέσει η δημόσια διαχείριση να εξασφαλίσει την απαιτούμενη χρηματοδότηση, β) Να διασφαλισθεί ότι η λειτουργία των νέων μονάδων θα είναι αποδοτική και βιώσιμη οικονομικά, όπως περιγράφεται στην παρούσα Πράσινη Πρόταση. Δεύτερη επιλογή διαχείρισης, μπορεί να είναι η συμμετοχή των ιδιωτών στη χρηματοδότηση και την λειτουργία για 20 έτη των νέων μονάδων, με την προϋπόθεση ότι θα τηρηθούν οι γενικοί όροι και προδιαγραφές, που θα επιλεγούν, που περιγράφονται στην παρούσα Πράσινη Πρόταση και θα πρέπει να συμφωνηθούν ρητά μεταξύ ιδιωτών και αρμόδιων αρχών της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Πράσινη Πρόταση για τη Διαχείριση Απορριμμάτων στην Κρήτη

Σχετικά με εμάς

Δράσεις

Ecorec

Επικοινωνία