IP/11/46
Βρυξέλλες, 19 Ιανουαρίου 2011
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε σήμερα έκθεση για τις επιδόσεις των κρατών μελών όσον αφορά την πρόληψη και την ανακύκλωση των αποβλήτων. Από αυτή προκύπτει ότι αν και ορισμένα κράτη μέλη έχουν σημειώσει εξαιρετική πρόοδο, απέχουμε ακόμη αρκετά από την επίτευξη του μακροπρόθεσμου στόχου να καταστεί η ΕΕ «κοινωνία της ανακύκλωσης» – ήτοι μια κοινωνία που όχι μόνο θα αποτρέπει τη δημιουργία αποβλήτων, αλλά και θα είναι σε θέση να τα αξιοποιεί ως πόρο.
Ο Επίτροπος Περιβάλλοντος κ. Janez Potočnik δήλωσε: «Το παλιό μου κινητό τηλέφωνό περιέχει χρυσό, πλατίνα, παλλάδιο και χαλκό: ήτοι πόρους εν ανεπαρκεία στην Ευρώπη. Ένας τόνος από ανάλογες συσκευές θα περιείχε περίπου 280 γραμμάρια χρυσού, 140 γραμμάρια πλατίνας και παλλαδίου και 70 κιλά χαλκού. Αυτά δεν είναι απόβλητα προς ταφή ή καύση, είναι πόροι που θα πρέπει να σεβόμαστε. Έχουμε αποφασίσει στα σοβαρά να καταστεί η Ευρώπη μια «οικονομία αποδοτικής αξιοποίησης των πόρων", σύμφωνα με τη δέσμευση που αναλάβαμε με τη στρατηγική για την Ευρώπη του 2020. Πρόκειται για επιδίωξη που δεν αφορά μόνο τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, θα δημιουργήσει επίσης απασχόληση. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον τομέα της ανακύκλωσης των αποβλήτων και μόνο θα μπορούσαν να δημιουργηθούν μισό εκατομμύριο θέσεις εργασίας»."
Περισσότερη ανάπτυξη, λιγότερα απόβλητα
Η έκθεση δείχνει ότι στα περισσότερα κράτη μέλη φαίνεται να αυξάνεται η συνολική παραγωγή αποβλήτων (ή, στην καλύτερη περίπτωση, να σταθεροποιείται), αλλά με χαμηλότερο ρυθμό από την οικονομική ανάπτυξη. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 10 ετών η κατά κεφαλή παραγωγή αστικών αποβλήτων έχει σταθεροποιηθεί περίπου στα 524 κιλά ετησίως, μολονότι την ίδια περίοδο η κατανάλωση των νοικοκυριών αυξήθηκε περίπου κατά 16%. Θα μπορούσαν να γίνουν, ως εκ τούτου, περισσότερα ώστε να μειωθεί η παραγωγή αποβλήτων σε απόλυτους αριθμούς. Για παράδειγμα, το 25% των τροφίμων που αγοράζουν τα νοικοκυριά της ΕΕ καταλήγουν στο σκουπιδοτενεκέ. Περίπου το 60% των εν λόγω αποβλήτων θα μπορούσε να αποφευχθεί, εξοικονομώντας για κάθε νοικοκυριό περίπου € 500 ετησίως1.
Αντικρουόμενα αποτελέσματα – σημαντικό περιθώριο για πρόοδο
Υπάρχουν τεράστιες διαφορές μεταξύ των κρατών μελών. Τα ποσοστά ανακύκλωσης ποικίλουν από λίγες εκατοστιαίες μονάδες μέχρι 70%. Σε ορισμένα κράτη μέλη η υγειονομική ταφή έχει ουσιαστικά καταργηθεί ενώ σε άλλες χώρες περισσότερο από το 90% των αποβλήτων εξακολουθεί να θάβεται στο έδαφος. Αυτό δείχνει ένα σημαντικό περιθώριο για πρόοδο πέρα από τους ήδη ισχύοντες ελάχιστους στόχους της ΕΕ για τη συλλογή και την ανακύκλωση. Πρέπει να ενθαρρυνθεί η καθιέρωση ενός συνδυασμού των οικονομικών και νομικών μέσων που χρησιμοποιούνται από τα κράτη μέλη με τις καλύτερες επιδόσεις, περιλαμβανομένων των απαγορεύσεων της υγειονομικής ταφής των αποβλήτων και της εφαρμογής της έννοιας της ευθύνης του παραγωγού για πρόσθετες κατηγορίες αποβλήτων σε ολόκληρη την ΕΕ. Απαιτείται επίσης μεγαλύτερη συνέπεια μεταξύ του σχεδιασμού των προϊόντων και των πολιτικών για τα απόβλητα, ώστε να ενισχυθεί περαιτέρω η ανακύκλωση. Δεδομένου ότι για την επίτευξη των φιλόδοξων στόχων ανακύκλωσης και προληπτικής αντιμετώπισης των αποβλήτων απαιτείται η συμμετοχή της κοινωνίας στο σύνολό της, η έκθεση επιμένει ότι θα πρέπει να συνεχισθούν οι προσπάθειες για τη βελτίωση της συμμετοχής των άμεσα ενδιαφερόμενων και την ευαισθητοποίηση του κοινού.
Καλύτερη νομοθεσία – ορθή εφαρμογή
Τα απόβλητα εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν περίπου το 20% του συνόλου των περιβαλλοντικών παραβάσεων. Όπως απέδειξαν τα πρόσφατα γεγονότα στην Ουγγαρία και την Ιταλία, η πλήρης εφαρμογή της νομοθεσίας για τα απόβλητα είναι ζωτικής σημασίας για την προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας.
Η νέα οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα, η οποία θα έπρεπε να είχε μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο έως τις 12 Δεκεμβρίου 2010, δεν έχει ακόμη περάσει στην εθνική νομοθεσία σε πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για τα κράτη μέλη προβλέφθηκε μεταβατική περίοδος δύο ετών για να λάβουν τα δέοντα μέτρα συμμόρφωσης με τη νέα οδηγία. Ωστόσο, μόνο λίγα εξ αυτών έχουν ενημερώσει μέχρι στιγμής την Επιτροπή για τη μεταφορά της αντίστοιχης νομοθεσίας. Η Επιτροπή παρακολουθεί στενά την κατάσταση και, εν ανάγκη, θα αναλάβει δράση εναντίον όσων δεν εφαρμόζουν την εν λόγω οδηγία.
Η νέα οδηγία εκσυγχρονίζει και απλοποιεί την προσέγγισή μας για τα απόβλητα βασιζόμενη στην έννοια της «φιλοσοφίας του κύκλου ζωής». Με την οδηγία καθιερώνεται δεσμευτική ιεράρχηση που καθορίζει τη σειρά προτεραιότητας των μεθόδων επεξεργασία των αποβλήτων. Στην κορυφή του καταλόγου είναι η πρόληψη των αποβλήτων, ακολουθούμενη από την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση και άλλες διαδικασίες ανάκτησης, ενώ η διάθεση με μεθόδους όπως η υγειονομική ταφή θεωρείται έσχατη λύση. Η οδηγία υποχρεώνει τα κράτη μέλη να εκσυγχρονίσουν τα σχέδια τους για τη διαχείριση των αποβλήτων και να καταρτίσουν προγράμματα για την προληπτική τους αντιμετώπιση μέχρι το 2013. Οφείλουν επίσης έως το 2020 να ανακυκλώνουν το 50% των αστικών αποβλήτων και το 70% των αποβλήτων κατασκευών και κατεδαφίσεων.
Τα επόμενα βήματα
Η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρακολουθεί την εφαρμογή και την επιβολή της νομοθεσίας περί αποβλήτων σε εθνικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων των απαιτήσεων της νέας οδηγίας περί στερεών αποβλήτων. Παράλληλα, θα επιδιώξει να αναπτύξει τη στήριξη των κρατών μελών όσον αφορά το σχεδιασμό των κατάλληλων στρατηγικών και πολιτικών ανάντη. Για την περαιτέρω εδραίωση των πολιτικών σχετικά με τα απόβλητα, η Επιτροπή θα υποβάλει νέες προτάσεις το 2012, οι οποίες μεταξύ άλλων θα καθορίζουν τα συγκεκριμένα μέτρα που θα λάβει ώστε η ΕΕ να πλησιάσει ακόμη περισσότερο το στόχο της να καταστεί μια κοινωνία ανακύκλωσης και αποτελεσματικής αξιοποίησης των πόρων.
Περισσότερες πληροφορίες
Η έκθεση και το παράρτημά της, που περιλαμβάνει λεπτομερή αποτελέσματα για τα επιμέρους κράτη μέλη, διατίθενται στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://ec.europa.eu/environment/waste/strategy.htm
1. Waste & Resources Action Programme/ Πρόγραμμα Δράσης για τα Απόβλητα και τους Πόρους, (WRAP) μελέτη του Ην. Βασιλείου, Νοέμβριος 2009