ΠΡΟΣ: Ειδικό Διαβαθμιδικό Σύνδεσμο Νομού Αττικής
Γραφείο Προέδρου
Τηλ: 213 2148317-8
Fax: 210 6777238
e-mail: esdkna @ otenet . gr
ΚΟΙΝ.: ΥΠΑΠΕΝ / Τμήμα Ανακύκλωσης & Εναλλακτικής Διαχείρισης
ΥΠΑΠΕΝ/Τμήμα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων
ΕΟΑΝ
Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης www . ecorec . gr
Greenpeace
WWF
Δίκτυο Μεσόγειος SOS
ΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΥΠΟ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΠΕΣΔΑ ΑΤΤΙΚΗΣ
Φίλιππος Κυρκίτσος,
Δρ. Περιβαλλοντολόγος
Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης
Αθήνα, 20 Σεπτεμβρίου 2015
Οι παρακάτω θέσεις και απόψεις κατατίθενται στα πλαίσια του υπό διαβούλευση Περιφερειακού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων της Αττικής (ΠΕΣΔΑ Αττικής) με την πρόθεση να συμβάλλουν στην τελική κατάρτιση ενός ολοκληρωμένου, καινοτόμου και κυρίως αποτελεσματικού ΠΕΣΔΑ.
Στο παρών κείμενο γίνεται σύντομη αναφορά σε βασικά θέματα του ΠΕΣΔΑ, διότι στο επισυναπτόμενο κείμενο [1] περιέχονται αναλυτικά οι βασικές θέσεις, προτάσεις και κριτική των οικολογικών οργανώσεων για το ΕΣΔΑ, και κατ’ αναλογία αφορούν στην συντριπτική τους πλειοψηφία και τον ΠΕΣΔΑ Αττικής. Επίσης, στην Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης έχει εκπονηθεί αναλυτικός και συγκεκριμένος ΠΕΣΔΑ για την Αττική (Πράσινη Πρόταση για την Αττική – επισυνάπτεται [2]), όπου περιέχονται αιτιολογημένες και κοστολογημένες όλες οι προτάσεις και τα απαιτούμενα έργα, που θεωρούμε ότι χρειάζονται για την Αττική. Η Πράσινη Πρόταση, παρά το γεγονός ότι εκπονήθηκε στις αρχές του 2012 και έλαβε υπόψη της τα μέχρι τότε δεδομένα, «δυστυχώς» παραμένει κατά 95% επίκαιρη ακόμη και σήμερα.
Βασικά θέματα και επισημάνσεις
1. Θετική κατεύθυνση πολιτικής: Είναι πολύ θετικό, που ο ΠΕΣΔΑ Αττικής, εναρμονιζόμενος και με το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ), υιοθετεί στην πράξη την αυτονόητη για εμάς πολιτική την υποχρεωτικής ιεραρχίας της ΕΕ για την διαχείριση αποβλήτων, που δεν είναι άλλη από την γνωστή αντεστραμμένη πυραμίδα για Πρόληψη – Προετοιμασία για Επαναχρησιμοποίηση – Ανακύκλωση & Κομποστοποίηση – Επεξεργασία σε σχετικές εγκαταστάσεις – Ταφή σε ΧΥΤΥ. Αυτό γίνεται για πρώτη φορά τόσο ξεκάθαρα σε ΠΕΣΔΑ Αττικής και είναι το πρώτο και το βασικότερο θετικό βήμα για την συνέχεια.
2. Επανεξέταση στοιχείων και εκτιμήσεων: Υπάρχουν στον προτεινόμενο ΠΕΣΔΑ Αττικής δεδομένα και εκτιμήσεις, που θα πρέπει να επανεξεταστούν ως προς την ακρίβειά τους (π.χ. ποσότητες συσκευασιών, μελλοντική παραγωγή αποβλήτων κ.α.), διότι υπάρχουν διαφορετικά επίσημα στοιχεία (π.χ. από ΕΟΑΝ), αλλά και από άλλους φορείς. Ο σχεδιασμός και η στόχευση εάν γίνεται με επισφαλή δεδομένα είναι η σιγουριά για την αποτυχία.
3.Υπερβολικά αισιόδοξοι στόχοι: Ο προτεινόμενος ΠΕΣΔΑ Αττικής, ακολουθώντας τις κατευθύνσεις του ΕΣΔΑ, θέτει υπερβολικά αισιόδοξους στόχους, που δεν αιτιολογούνται ούτε από την 40χρονη αρνητική εμπειρία ΔΣΑ της Αττικής, που δεν λαμβάνεται υπόψη, ούτε αιτιολογείται από τον επίπεδο ωριμότητας στο οποίο βρίσκεται σήμερα η Αττική. Τέτοιους φιλόδοξους στόχους σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα δεν έχει τολμήσει η ΕΕ να θέσει ούτε και για τις πιο προηγμένες χώρες μέλη της. Για παράδειγμα στον προτεινόμενο ΠΕΣΔΑ Αττικής εκτιμάται ότι το 2020 θα έχει επιτευχθεί μόνο με Πρόληψη μείωση της παραγωγής αποβλήτων σε όλη την Αττική περισσότερο από 10% σε σχέση με το 2011. Σήμερα οι περισσότεροι δήμοι και πολίτες της Αττικής δεν γνωρίζουν ούτε ποιος είναι ο ορισμός της έννοιας Πρόληψης και ούτε φυσικά το ουσιαστικό περιεχόμενό του. Πως μέσα σε 4 χρόνια η Αττική θα πετύχει αυτό που δεν έχουν πετύχει άλλες ευρωπαϊκές περιφέρειες με πολύ καλύτερο επίπεδο προετοιμασίας, με πολύ καλύτερα προετοιμασμένους ΟΤΑ, με εκπόνηση πολλών πιλοτικών προγραμμάτων, καθώς και με σαφώς υψηλότερο επίπεδο ενεργοποίησης και ευαισθητοποίησης των πολιτών τους; Κάτι ανάλογο μπορεί να ειπωθεί και για τους υψηλούς στόχους της ΔσΠ των οργανικών και των ανακυκλώσιμων υλικών. Οι υπερβολικά υψηλοί ποσοτικοί στόχοι, που προβλέπουμε ότι θα διαπιστωθεί στην πορεία ότι είναι μη ρεαλιστικοί, θα έχουν ως συνέπεια: α) απογοήτευση των δημοτών, β) πιθανές κυρώσεις για τους δήμους και την Περιφέρεια το 2020, γ) υποδιαστασιολόγηση και υποεκτίμηση, άλλων μεθόδων διαχείρισης, που θα έπρεπε να δρομολογηθούν με μεγαλύτερη ένταση από σήμερα, και δ) τελικά πολύ πιθανή μη επίτευξη εθνικών στόχων και κίνδυνος για νέα πρόστιμα από την ΕΕ. Εμείς σαν ΜΚΟ εκτιμάμε ότι οι όποιοι στόχοι σαφώς πρέπει να είναι αισιόδοξοι, για να ωθούν θετικά την κοινωνία, αλλά ταυτόχρονα να προτείνονται μέτρα, εργαλεία και προϋποθέσεις ώστε να είναι και σαφώς ρεαλιστικοί.
4. Έλλειψη διερεύνησης και κοστολόγησης εναλλακτικών επιλογών: Στον προτεινόμενο ΠΕΣΔΑ δεν έχει εκτιμηθεί το επενδυτικό και λειτουργικό κόστος των προτεινόμενων έργων και δράσεων για την υλοποίησή του και ούτε φυσικά έχουν διερευνηθεί εναλλακτικές επιλογές. Εάν αυτά δεν γίνουν στον ΠΕΣΔΑ (προβλέπονται από το νόμο 4042/2012), που θα μπορούσαν να γίνουν; Εάν γίνουν σε άλλες μελέτες πότε θα έχουν ολοκληρωθεί για να ξεκινήσουν έργα και δράσεις ώστε να προλάβουμε να επιτύχουμε τους στόχους που τίθενται για το 2020;
5. Πόσες μονάδες επεξεργασίας ΑΣΑ;: Στον προτεινόμενο ΠΕΣΔΑ προτείνεται η δημιουργία νέων μονάδων επεξεργασίας ΑΣΑ συνολικής δυναμικότητας 500-600.000 t/y χωρίς να αναφέρεται που θα γίνουν, πόσες θα πρέπει να είναι, πόσο κοστίζουν, πιο θα είναι το «τέλος εισόδου» τους κ.λπ. Εάν ακολουθηθεί η «αρχή της εγγύτητας», που αναφέρεται, τότε μπορούν να γίνουν στην Αττική από 2-3 μονάδες μέχρι 65 μονάδες επεξεργασίας ΑΣΑ. Υποστηρίζουμε ότι η επιλογή των 10-65 μικρότερων μονάδων στην Αττική σε σχέση με την επιλογή των 1-3 μεγαλύτερων μονάδων στην Αττική: α) έχει πολύ μεγαλύτερο κόστος (οικονομικό και περιβαλλοντικό) για να φέρουν το ίδιο ποσοτικό διαχειριστικό αποτέλεσμα και β) είναι πολύ λιγότερο ρεαλιστική στην υλοποίηση η δημιουργία 10-65 μονάδων μέσα στην Αττική. Ας αναλογιστούμε ότι επί 40 χρόνια γίνεται προσπάθεια από πολλούς αρμόδιους για την χωροθέτηση κάποιων εγκαταστάσεων επεξεργασίας ΑΣΑ και μόνο το ΕΜΑΚ έχει γίνει στον πολύπαθο χώρο των Άνω Λιοσίων. Τώρα μέσα σε 2-3 χρόνια θα χωροθετηθούν δεκάδες μονάδες για να επιτευχθούν οι στόχοι του 2020; Ο ΠΕΣΔΑ οφείλει να διερευνήσει από οικονομικής και περιβαλλοντικής άποψης αυτές τις δυνατές επιλογές και να δώσει πραγματική κατεύθυνση για την Αττική, που θα την λάβουν μετά υπόψη τους οι ΟΤΑ στα Τοπικά τους Σχέδια.
6. Πόσες μονάδες κομποστοποίησης; πόσα Πράσινα Σημεία; Πόσοι μηχανικοί κομποστοποιητές; πόση οικιακή κομποστοποίηση;: Ομοίως με προηγούμενα ο ΠΕΣΔΑ θα πρέπει να διερευνήσει όλες τις εναλλακτικές επιλογές για το πόσες μονάδες κομποστοποίησης (για προδιαλεγμένα οργανικά), πόσα Πράσινα Σημεία (ΠΣ), πόσους μηχανικούς κομποστοποιητές και πόση οικιακή κομποστοποίηση χρειάζεται η Αττική. Οι οικολογικές οργανώσεις στην Πράσινη Πρόταση προτείνουν μέχρι το 2022 την δημιουργία 3 μεγαλύτερων και περίπου 10 μικρότερων μονάδων κομποστοποίησης με δυναμικότητα επεξεργασίας 320.000 t/y και 240.000 t/y αντίστοιχα. Σε σχέση με τον αριθμό των ΠΣ οι οικολογικές οργανώσεις προτείνουν μέχρι το 2022 την δημιουργία 20 μεγάλων ΠΣ, που θα εξυπηρετούν 150.000 κάτοικους έκαστο και 12 μικρά ΠΣ, που θα εξυπηρετούν 70.000 κάτοικους έκαστο. Επιπρόσθετα πολύ μικρά ΠΣ μπορούν να γίνουν στα νησιά της Περιφέρειας Αττικής. Επίσης, στην Πράσινη Πρόταση για την Αττική προτείνουμε μέχρι το 2040 την εγκατάσταση μηχανικών κομποστοποιητών για επιτόπου κομποστοποίηση προδιαλεγμένων οργανικών συνολικής δυναμικότητας 286.000 t/y. Τέλος, σε σχέση με την προώθηση της οικιακής κομποστοποίησης οι οικολογικές οργανώσεις προτείνουν την εθελοντική εγκατάσταση περίπου 200.000 σχετικών κάδων μέχρι το 2040. Μετά την ολοκλήρωση αυτού του κύκλου των έργων μπορεί να εξετασθεί η δημιουργία και άλλων μικρών μονάδων κομποστοποίησης, ΠΣ μηχανικών κομποστοποιητών και κάδων οικιακής κομποστοποίησης. Μάλιστα, τα ΠΣ θα μπορούσαν να έχουν προσδιαγραφές Ολοκληρωμένων Πράσινων Σημείων (ΟΠΣ) για να μπορεί να αναπτυχθεί ταυτόχρονα σε αυτά και η κοινωνική οικονομία. Ο ΠΕΣΔΑ οφείλει να έχει ολοκληρωμένες και συγκεκριμένες προτάσεις για τα θέματα αυτά, ώστε να μπορέσουν μετά οι ΟΤΑ να εκπονήσουν σε στέρεη βάση τα Τοπικά Σχέδια.
7. Πόσους ΧΥΤΥ χρειαζόμαστε;: Όλοι οι ΠΕΣΔΑ της Αττικής μέχρι σήμερα μιλούσαν για την ανάγκη δημιουργίας χώρων τελικής διάθεσης και το μόνο που επετεύχθει είναι να λειτουργεί μόνο ο ΧΥΤΑ Άνω Λιοσίων – Φυλής. Άρα, το πρόβλημα δεν είναι στο τι περιέχει ο ΠΕΣΔΑ, αλλά στο ότι θα πρέπει να καθίσουν όλοι οι εμπλεκόμενοι και να συζητήσουν με καλή θέληση πως θα ξεπεραστεί το πρόβλημα και να καταλάβουν όλοι ότι για κάποια χρόνια θα έχουμε μεγάλη ανάγκη ακόμη στην Αττική τους ΧΥΤΥ. Οι οικολογικές οργανώσεις υποστηρίζουν ότι η απεξάρτηση από τους ΧΥΤΑ-ΧΥΤΥ είναι επιθυμητή, αναγκαία και υποχρεωτική, αλλά για να γίνει γρήγορα θα πρέπει να προχωρήσουν άμεσα και αποτελεσματικά όλες οι δράσεις Πρόληψης – Επαναχρησιμοποίησης – Ανακύκλωσης & Κομποστοποίησης. Εάν προχωρήσουμε γρήγορα μπορεί σε 10 χρόνια να μην χρειαζόμαστε πρακτικά τους ΧΥΤΥ. Εάν κάθε 10 χρόνια συνεχίσουμε να συζητάμε εκ του μηδενός όλα τα προβλήματα τότε θα χρειαζόμαστε τους ΧΥΤΥ για πολλές – πολλές δεκαετίες και θα πληρώνουμε και επιπλέον πρόστιμα στην ΕΕ. Προτείνουμε να εφαρμόσουμε τις μεθοδολογίες χωροθέτησης, που έχουν εφαρμοσθεί επιτυχώς σε άλλες χώρες, χωρίς να θέτουμε προϋποθέσεις για ΧΥΤΥ ανά δήμο ή για ΧΥΤΥ ανά λίγους δήμους. 40 χρόνια πειραματισμών στην Αττική συνιστούν άλλες πλέον προσεγγίσεις και κυρίως ωριμότητα από τους αρμόδιους και την κοινωνία.
Παρακάτω αναφέρονται επιγραμματικά μόνο οι τίτλοι των προτάσεων, που αφορούν την Αττική, και που έχουν αναπτυχθεί αναλυτικά στις αντίστοιχες προτάσεις των οικολογικών οργανώσεων για το ΕΣΔΑ, που επισυνάπτεται.
ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ
- Πολιτική προσωρινής αποθήκευσης απορριμμάτων και στην Αττική
- Ιδιαίτερη αναφορά για τη μείωση της πλαστικής σακούλας στον ΠΕΣΔΑ Αττικής
- Συμβολή της Περιφέρειας Αττικής άμεση θεσμοθέτηση της εθελοντικής εφαρμογής στους δήμους του Πληρώνω Όσο Πετάω (ΠΟΠ)
- Υποχρεωτικό EMAS στην Περιφέρεια Αττικής
- Συμβολή της Περιφέρειας Αττικής στην άρση πολεοδομικών εμποδίων στη χωροθέτηση Πράσινων Σημείων
- Συμβολή της Περιφέρειας Αττικής στην πολιτική υπέρ της επαναχρησιμοποίησης και της κοινωνικής επιχειρηματικότητας
- Θεσμοθέτηση κινήτρων για συστηματικά προγράμματα ενημέρωσης στους δήμους
- Ετήσια αξιολόγηση της Περιφέρειας και όλων των δήμων της Αττικής
ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ
- Συμβολή της Περιφέρειας Αττικής ώστε να συμμετέχουν και οι εκδότες στο κόστος ανακύκλωσης για το έντυπο χαρτί
- Συμβολή της Περιφέρειας Αττικής στην άμεση δημιουργία νέων ΣΕΔ
- Συμβολή της Περιφέρειας Αττικής στην προετοιμασία για ομαλή ανακύκλωση των Φ/Β στο μέλλον
- Υποχρεωτική χρήση ανακυκλωμένου έντυπου χαρτιού στην Περιφέρεια Αττικής
ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔσΠ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ
- Υποχρέωση για κάλυψη με οικιακή κομποστοποίηση του 5% και 10% των δημοτών στους δήμους μέχρι το 2020 και 2030
- Στόχοι για την επί τόπου κομποστοποίηση με Μηχανικούς Κομποστοποιητές
- Χρονοδιάγραμμα τοποθέτησης καφέ κάδου για τα οργανικά
- Συμβολή της Περιφέρειας Αττικής στην δημιουργία νέου ΣΕΔ για τα οργανικά
- Συμβολή της Περιφέρειας Αττικής στην άρση πολλών νομοθετικών εμποδίων στην κομποστοποίηση
Πραγματικά ελπίζουμε ότι αυτή την φορά ο ΠΕΣΔΑ Αττικής να μπορέσει να εφαρμοσθεί με τις αναγκαίες προσαρμογές, που χρειάζεται, αλλά κυρίως με την ειλικρινή προσπάθεια και καλή θέληση όλων των εμπλεκόμενων αρμοδίων και φορέων. Δεν υπάρχει άλλος χρόνος για χάσιμο.
Με εκτίμηση
Φίλιππος Κυρκίτσος
Δρ. Περιβαλλοντολόγος
Πρόεδρος της
Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης
Τηλ. Επικοινωνίας 210-8224281, 6936-6140795,