Είναι γεγονός ότι η ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων έχει μείνει αρκετά πίσω στα νησιά μας. Σε πολλά, ακόμα και μεγάλα νησιά, λειτουργούν χώροι ανεξέλεγκτης απόρριψης ή και πρόχειρης καύσης των σκουπιδιών. Κάποιοι γυρνάνε από νησί σε νησί και προτείνουν στους δημάρχους διάφορες "μαγικές" λύσεις που θα εξαφανίσουν δήθεν τα σκουπίδια, ενώ οι προηγούμενες αρχές (περιφέρεια, νομαρχία) έσπρωχναν τους δήμους προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ΧΥΤΑ (με τη λογική αργότερα βλέπουμε για τα υπόλοιπα) αντί να βοηθούν τους δήμους να προωθήσουν ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων.
Σε ορισμένα νησιά υπάρχουν ΧΥΤΑ που, όμως, κινδυνεύουν να γεμίσουν πολύ γρήγορα. Αν υπάρχει μια φορά πρόβλημα να βρεθεί χώρος για ταφή των απορριμμάτων στην υπόλοιπη Ελλάδα, αυτό είναι ακόμα πιο δύσκολο στα νησιά με δεδομένο το κόστος της γης και την πίεση από άλλες ανταγωνιστικές χρήσεις γης. Η στρατηγική λοιπόν για τη διαχείριση των απορριμμάτων στα νησιά έπρεπε εδώ και πολλά χρόνια να είχε στοχεύσει σε βαθιές αλλαγές ώστε να περιοριστούν τα σκουπίδια από στην πηγή, να ελαχιστοποιηθεί δηλαδή η παραγωγή τους μέσω της πρόληψης. Δεύτερο βήμα θα έπρεπε να είναι η επαναχρησιμοποίηση και η κομποστοποίηση τους και μετά θα έπρεπε να ακολουθεί ως τρίτο βήμα η ανακύκλωση.
Ορισμένα νησιά έχουν προγράμματα διαλογής στην πηγή για τα υλικά συσκευασίας ενώ τρέχουν και κάποια προγράμματα εναλλακτικής διαχείρισης άλλων προϊόντων (μπαταριών, ορυκτελαίων , ΑΗΗΕ κα). Η Πάρος, η Σύρος, η Σίφνος, η Τζια έχουν πετυχημένα προγράμματα διαλογής των ανακυκλώσιμων υλικών συσκευασίας με την τοποθέτηση κάδων για 3 κατηγορίες (χαρτί/ χαρτόνι, γυαλί, μέταλλα-πλαστικά-μεικτές συσκευασίες). Οι Λειψοί έχουν πρόγραμμα χωριστής συλλογής από το σπίτι χωρίς κάδους ανακύκλωσης. Οι κάτοικοι τοποθετούν τα υλικά συσκευασίας σε χωριστές σακούλες, ανάλογα με το είδος υλικού. Στην Άνδρο υπάρχει πρόγραμμα ανακύκλωσης αλλά με πολλά προβλήματα αν και θα έπρεπε να είναι στο κέντρο του ενδιαφέροντος λόγω της μεγάλης οικολογικής καταστροφής που έχει συντελεστεί (κατάρρευση της χωματερής και μεταφορά δεκάδων ή εκατοντάδων χιλιάδων τόνων απορριμμάτων στην θάλασσα). Πρόγραμμα ανακύκλωσης υλικών συσκευασίας υπάρχει σε περιορισμένο επίπεδο και σε κάποια άλλα νησιά χωρίς όμως να έχει οργανωθεί ακόμα πετυχημένα (όπως η Νάξος), ενώ πρόσφατα μπήκε στην ανακύκλωση με χωριστούς κάδους για τα διάφορα υλικά συσκευασίας και η Σαντορίνη.
Η κομποστοποίηση, δηλαδή η μετατροπή των οργανικών υλικών σε ένα είδος λιπάσματος (κομπόστ) είναι κάτι που αν και ήταν μέσα στην εμπειρία των νησιωτικών κοινωνιών, στοιχείο της καθημερινότητάς τους, ξεχάστηκε, για να επανέλθει τώρα αρκετά διστακτικά προς το παρόν με κάποια περιορισμένα προγράμματα οικιακής κομποστοποίησης, ίσως πιο δυναμικά αν οι εξελίξεις επιταχυνθούν λόγω περιβαλλοντικών, νομοθετικών και οικονομικών συνθηκών. Η Σύρος έχει δείξει ενδιαφέρον, στα Δωδεκάνησα συζητάνε επίσης σε κάποια νησιά, η Δημοτική Κοινωφελής Επιχείρηση Σίφνου αποφάσισε να διαθέσει ένα ποσό της τάξης των 3000 Ευρώ για να ξεκινήσει η αγορά κάδων οικιακής κομποστοποίησης και να δοθούν σε δημότες. Η Περιφέρεια Ν Αιγαίου επέλεξε δυο μικρά νησιά, την Ανάφη και την Χάλκη για να γίνουν εκεί προγράμματα οικιακής (θα δοθούν από 250 ειδικοί κάδοι) καθώς και μηχανικής κομποστοποίησης. Στα νησιά που αρχίζουν να συζητάνε σοβαρά να στραφούν στην γενικευμένη κομποστοποίηση είναι η Σίφνος και η Σαντορίνη, ενώ η Άνδρος που έχει βρεθεί στην πιο δύσκολη κατάσταση σε σχέση με όλα τα άλλα νησιά πρέπει να ξεκινήσει πολύ πιο δυναμικά. Ενδιαφέρον έχουν δείξει η νέα δημοτική αρχή της Νάξου, της Πάτμου και της Ρόδου.
Αν η ανακύκλωση των υλικών συσκευασίας είναι απαραίτητη στα νησιά μια φορά, η κομποστοποίηση είναι δυο φορές. Εκτός από την περιβαλλοντική διάσταση υπάρχουν και σοβαροί οικονομικοί λόγοι για κάτι τέτοιο. Ένας ΧΥΤΑ κοστίζει 3 εκατομμύρια Ευρώ για να καλύψει τις ανάγκες ενός νησιού όπως η Σίφνος, ενώ για ένα νησί όπως η Νάξος ξεπερνάει τα 5 εκατομμύρια. Γιατί να σπαταλιόνται τόσα χρήματα στα σκουπίδια, ενώ θα μπορούσαν με τα χρήματα αυτά πολύ εύκολα να έχουν γίνει ΟΛΕΣ οι υποδομές για την ανακύκλωση, την κομποστοποίηση, να έχουν οργανωθεί πρόγραμμα ενημέρωσης και να έχουν κατασκευαστεί μικροί ΧΥΤ μόνο όμως για τα ελάχιστα υπολείμματα;
Φαίνεται ότι μπαίνουμε, σιγά-σιγά όμως, στην εποχή της κομποστοποίησης στα νησιά. Είναι ανάγκη τα επόμενα χρόνια η κομποστοποίηση να επεκταθεί σε όλα τα νησιά και να ξεπεράσει το πιλοτικό επίπεδο. Τα νησιά διαθέτουν ευαισθητοποιημένους πολίτες. Η διαδικασία μπορεί να επιταχυνθεί αν η Περιφέρεια Ν Αιγαίου προωθήσει στον Περιφερειακό Σχεδιασμό για τα Απορρίμματα το θέμα της ολοκληρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων και να χρηματοδοτηθούν από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» (ΕΠΠΕΡΑΑ), ευρωπαϊκό πρόγραμμα που διαχειρίζεται το ΥΠΕΚΑ, προγράμματα κομποστοποίησης σε ένα αριθμό νησιών στο Ν Αιγαίο πχ μέσω του Άξονα 4 (http://www.epperaa.gr/). Έτσι κι αλλιώς τα προγράμματα κομποστοποίησης είναι πολύ πιο οικονομικά από την σημερινή σπάταλη ταφή των απορριμμάτων.