Η ιστορία της Δανέζικης μετάβασης από την καύση στη μηδενική παραγωγή αποβλήτων

Αυτό το φλεγόμενο πάθος έχει λάβει ευρεία και συχνά παραπλανητική κάλυψη από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, όπως οι New York Times ή το National Geographic , που δεν έκαναν τον κόπο να ψάξουν πάρα πολύ τις λεπτομέρειες και αντ’ αυτού υπέκυψαν στις χάρες του καλά σχεδιασμένου πράσινου πλυσίματος.

Αντικειμενικά στοιχεία για τη Δανία αποδεικνύουν ότι είναι ότι είναι μία από τις χώρες της ΕΕ που παράγουν περισσότερα απόβλητα ανά κάτοικο, και είναι παγκόσμιος ηγέτης στην αποτέφρωση των οικιακών αποβλήτων, καίγοντας το 80% αυτών. Συγκριτικά, αυτό σημαίνει ότι αφαιρώντας τις ποσότητες που στέλνει για ανακύκλωση η Δανία, καίει περισσότερα απόβλητα από όσα παράγονται σε χώρες όπως η Τσεχία, η Εσθονία, η Βουλγαρία ή η Πολωνία. Πόσο πράσινο είναι αυτό;

Σε αντίθεση με τις βέλτιστες πρακτικές στον τομέα, στη Δανία τα περισσότερα οικιακά απόβλητα δε συλλέγονται χωριστά και αυτό σημαίνει ότι τα ποσοστά ανακύκλωσης είναι χαμηλά, στο 22%. Τα περισσότερα οργανικά απόβλητα, τα οποία αποτελούνται κατά 90% από νερό, καταλήγουν στο φούρνο.

 

Μπορεί να φαίνεται αντιφατικό, αλλά στη Δανία το σύστημα έχει ρυθμιστεί κατ’ αυτόν τον τρόπο, ώστε το χειρότερο πράγμα που μπορείς να κάνεις είναι να μειώσεις το μέγεθος του κάδου απορριμμάτων σου. Γιατί; Λοιπόν, κάθε πόλη στη Δανία έχει το δικό της αποτεφρωτήρα και αυτοί ως επί το πλείστον ανήκουν στο δημόσιο. Αυτό σημαίνει ότι στην πραγματικότητα οι πολίτες είναι οι ιδιοκτήτες των αποτεφρωτήρων. Κατά συνέπεια εάν λιγότερα απόβλητα οδηγούνται για καύση, επειδή δεν παράγονται, επαναχρησιμοποιούνται ή ανακυκλώνονται, ο αποτεφρωτήρας θα λειτουργεί κάτω της πλήρους παραγωγικής ικανότητάς του, μειώνοντας έτσι την παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας. Άρα, ο αποτεφρωτήρας πρέπει να καλύψει το κόστος κεφαλαίου και λειτουργίας με λιγότερα έσοδα, το οποίο θα οδηγήσει σε αύξηση των τελών για τη διαχείριση των αποβλήτων. Δηλαδή, όσο περισσότερα απόβλητα παράγεις, τόσο το καλύτερο για την τσέπη σου.

Με το ισχύον σύστημα των κινήτρων στη Δανία, ο δρόμος για τη μηδενική παραγωγή αποβλήτων θα ήταν μια οικονομική καταστροφή. Δεν εκπλήσσει λοιπόν το γεγονός ότι η χώρα που καίει τα περισσότερα απόβλητα, παράγει και τα περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Η Δανία είναι το τέλειο παράδειγμα της σύνδεσης μεταξύ καύσης αποβλήτων και παραγωγής αποβλήτων.

 

Αυτό ήταν το μάντρα στη Δανία και σε ορισμένες άλλες χώρες της βόρειας Ευρώπης. Οι σκανδιναβικοί μακρείς, σκοτεινοί και κρύοι χειμώνες φυσικά και δικαιολογούν την υψηλότερη ζήτηση θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας και αυτός ήταν ο κύριος λόγος για την πρωτοπορία στην παραγωγή ενέργειας από τα απόβλητα αυτών των χωρών. Ωστόσο, η καύση των απορριμμάτων στη Δανία είναι μια πρακτική του 19ου αιώνα, η οποία είναι σαφώς ακατάλληλη για τον 21ο αιώνα. Όχι μόνο επειδή η καύση των αποβλήτων είναι εξαιρετικά αναποτελεσματικός τρόπος για παραγωγή ενέργειας, αλλά περισσότερο επειδή υπάρχουν ήδη άλλες ουδέτερες τεχνολογίες (από την πλευρά των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα), που τίθενται σε αναμονή για όσο χρονικό διάστημα το δυναμικό αποτέφρωσης δε μεταβάλλεται.

Με άλλα λόγια, η αποτέφρωση αποτελεί ένα από τα κύρια εμπόδια στην πορεία της Δανίας προς την κατεύθυνση ουδέτερου ισοζυγίου εκπομπών άνθρακα (carbon neutral). Πράγματι, το 20% της παραγωγής θερμότητας και το 5% της ηλεκτρικής ενέργειας στη Δανία, παράγονται από την αποτέφρωση αποβλήτων, αλλά αυτή η παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού θα μπορούσε να αντικατασταθεί με ένα συνδυασμό εκμετάλλευσης του γεωθερμικού και αιολικού δυναμικού, καθώς και από βιοαέριο, που προέρχεται από βιοαπόβλητα, που συλλέγονται ξεχωριστά, όλα τα προηγούμενα, μέσα από ώριμες και διαθέσιμες τεχνολογίες. Επιπλέον, η νομοθεσία της ΕΕ υπαγορεύει ότι από το 2020 όλα τα νέα κτίρια θα πρέπει να έχουν ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα, μειώνοντας έτσι δραστικά τη ζήτηση για ενέργεια. Τελευταίο, αλλά όχι ασήμαντο, είναι η σαφώς πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα της εγκατεστημένης ισχύος της αποτέφρωσης των αποβλήτων και των μεγάλων εγκαταστάσεων καύσης, η οποία κατά τους ψυχρότερους μήνες του έτους προκαλεί το σταμάτημα των ανεμόμυλων, παρά τους ισχυρούς ανέμους, μόνο και μόνο για να δώσει προτεραιότητα στις θερμικές εγκαταστάσεις, λόγω των αναγκών θερμότητας.

 

Έχετε ακούσει την τελευταία συνεισφορά της Δανίας στη διαχείριση των αποβλήτων; Πρόκειται για τη συγχώνευση σκουπιδιών και αθλητισμού, κάνοντας σκι στις σωρούς των σκουπιδιών που θα καίγονται, κάτω από το άψογο συνθετικό λευκό… Και προκειμένου οι σκιέρ να μην ξεχνάνε τον πραγματικό σκοπό της εγκατάστασης, κάθε φορά που ένας τόνος CO₂ εκπέμπεται, η καπνοδόχος θα ελευθερώνει ένα δαχτυλίδι διαμέτρου 30m στον ουρανό. Αυτό είναι το έργο του αποτεφρωτήρα Amager Bakke, το κόσμημα του στέμματος της δανέζικης αποτέφρωσης.

Ως συνήθως, οι ισχυρισμοί που είναι πολύ-–καλοί-για-να-είναι-αληθινοί, στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου καλοί. Ο εν λόγω καυστήρας δυναμικότητας μισού εκατομμυρίου τόνων, είναι η πιο πρόσφατη προσπάθεια να πουληθεί αυτή η τεχνολογία στον κόσμο. Εφ ‘όσον  κρατηθούν απασχολημένοι οι άνθρωποι με την ψυχαγωγία της κουβέντας γύρω από μια πίστα του σκι, κανείς δε θα σκεφτεί για την πρόληψη ή την ανακύκλωση αυτών των αποβλήτων. Γιατί άραγε οι δανέζικες μονάδες λιπασματοποίησης δεν προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν την παραγόμενη θερμότητα από την αποσύνθεση των βιοαποβλήτων για να πωλούν φανταχτερές σάουνες; Πρώτον, επειδή δε χρειάζονται αυτό το είδος του μάρκετινγκ για να λειτουργήσουν και, δεύτερον, επειδή δεν υπάρχουν πολλές μονάδες λιπασματοποίησης σε μια χώρα όπου τα περισσότερα οργανικά απόβλητα δεν ανακυκλώνονται, αλλά καίγονται.

Η αλήθεια είναι ότι η κατασκευή του αποτεφρωτήρα Amager Bakke έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις στη χώρα. Οι Δανοί πολίτες και πολιτικοί αντιλαμβάνονται όλο και περισσότερο ότι ανακυκλώνουν πάρα πολύ λίγο και καίνε πάρα πολλά, και ότι η πλεονάζουσα δυναμικότητα αποτέφρωσης της χώρας δεν είναι κάτι για το οποίο πρέπει να είναι υπερήφανοι. Για το λόγο αυτό, το Υπουργείο Περιβάλλοντος με επικεφαλής την κα. Ida Auken αντιτάχθηκε στην κατασκευή αυτού του αποτεφρωτήρα και στο τέλος, μόνο εξαιτίας της πίεσης από τον Υπουργό Οικονομικών, κ. Bjarne Corydon, το έργο αυτό προχώρησε. Αν αναρωτιέστε τι σχέση έχει ο Υπουργός Οικονομικών με την αποτέφρωση των αποβλήτων, θα βοηθούσε να γνωρίζετε ότι εκλέγεται στο Esbjerg, την πόλη όπου συμβαίνει να είναι η έδρα της εταιρείας που θα κατασκευάσει τον αποτεφρωτήρα.

Αυτή η σύγκρουση συμφερόντων που στη νότια Ευρώπη θα συνδεόταν γρήγορα με τη διαφθορά, προκάλεσε δημόσια συζήτηση στη Δανία, αλλά δε σταμάτησε τη διαδικασία. Μάλιστα, αμέσως μετά την αλλαγή της απόφασης να σταματήσει το έργο, μέσω μυστικών διαπραγματεύσεων, ο διευθυντής της προμηθεύτριας εταιρείας έγραψε ένα άρθρο στην εθνική επιχειρηματική εφημερίδα, ευχαριστώντας τον Υπουργό Οικονομικών για το καλό λόμπι που έκανε για την περίπτωση του αποτεφρωτήρα Amager. Επίσης, έχει υπονοηθεί ότι το ενδιαφέρον από κινεζικές εταιρείες να παραγγείλουν ένα μεγάλο αριθμό καυστήρων από τη δανέζικη εταιρεία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην επισφράγιση αυτής της περιττής και δαπανηρής υποδομής.

Δύο ακόμα ενδιαφέροντα στοιχεία είναι, η ανησυχία των γειτόνων οι οποίοι θα πρέπει να πληρώσουν γι ‘αυτό το σχεδιαστικό δημιούργημα και πάνω απ’ όλα το γεγονός ότι, προς το παρόν, καμία εταιρεία δεν ενδιαφέρεται να λειτουργήσει την περίφημη πίστα του σκι. Οι αποτεφρωτήρες οικιακών αποβλήτων στη Δανία ανήκουν στο δημόσιο, αλλά αυτό δεν ισχύει με τα χιονοδρομικά κέντρα. Με άλλα λόγια, προς το παρόν, η πίστα του σκι δεν έχει κάποιον να τη λειτουργήσει και οι γείτονες είπαν ότι, άλλο είναι να πρέπει να πληρώσουν για τον αποτεφρωτήρα και άλλο είναι να επωμιστούν το κόστος της λειτουργίας της πίστας του σκι. Μείνετε συντονισμένοι, διότι το έπος του Amager Bakke απέχει πολύ ακόμα από το τέλος του.

 

Αφήνοντας πίσω αυτές τις μεμονωμένες κι απεγνωσμένες προσπάθειες να κάνει την αποτέφρωση της μόδας, προκειμένου να πουλήσει την τεχνολογία στην Ασία, η αλήθεια είναι ότι η Δανία ετοιμάζεται για μια πολύ μεγάλη πρόκληση. Η χώρα στοχεύει να ανεξαρτητοποιηθεί από τα ορυκτά καύσιμα μέχρι το 2050 και αυτό σημαίνει ότι μέχρι τότε πρέπει να κλείσουν όλες οι ρυπογόνες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, συμπεριλαμβανομένων φυσικά και των εγκαταστάσεων αποτέφρωσης αποβλήτων με συμπαραγωγή ενέργειας.

Αυτό δε θα είναι μια εύκολη υπόθεση, διότι, όπως έχει ήδη αναφερθεί, η σχέση μεταξύ αποβλήτων και ενέργειας στη Δανία είναι πολύ ισχυρή. Αυτό έχει επιπτώσεις στη διαχείριση των αποβλήτων, δημιουργώντας στρεβλά κίνητρα που είναι αντίθετα με την πρόληψη παραγωγής αποβλήτων, την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση. Έχει επίσης, αντίκτυπο στην ενεργειακή πολιτική, με αποτέλεσμα να εμποδίζει  την επικράτηση καθαρότερων τεχνολογιών. “Μ’ ένα σμπάρο, δυο τρυγόνια”, η απομάκρυνση από την καύση επιτρέπει την επίτευξη δύο στόχων ταυτόχρονα, και το Υπουργείο Περιβάλλοντος της Δανίας το γνωρίζει.

Αυτός είναι κι ο λόγος που το νέο σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων, που παρουσίασε η Υπουργός Auken, το Νοέμβριο του 2013, ονομάζεται “Δανία χωρίς απόβλητα – Ανακυκλώνουμε Περισσότερο, Καίμε Λιγότερο”. Όπως δήλωσε: “…στη Δανία αποτεφρώναμε σχεδόν το 80% των οικιακών αποβλήτων μας. Ακόμα κι αν αυτό έχει συμβάλει σημαντικά στην παραγωγή πράσινης ενέργειας, έχουν χαθεί υλικά και πόροι που διαφορετικά θα μπορούσαν να έχουν ανακυκλωθεί. Τώρα αυτό θα το αλλάξουμε.”

Μερικά από τα μέτρα που προβλέπει το σχέδιο είναι η αντικατάσταση της αποτέφρωσης με ξεχωριστή συλλογή πράσινων αποβλήτων και υπολειμμάτων τροφίμων, με σκοπό την παραγωγή βιοαερίου και κομπόστ, την ανακύκλωση των πλαστικών και του χαρτιού, που τώρα καίγονται ή η ταφή σε ΧΥΤΕΑ  τοξικών υλικών, αντί της απελευθέρωσής τους στον αέρα μέσω της καύσης. Το σχέδιο συνεπάγεται επίσης, την ιδιωτικοποίηση των αποτεφρωτήρων, κι έτσι αυτοί που δεν είναι κερδοφόροι, θα πρέπει να κλείσουν. Εν τέλει αποσκοπεί στη μείωση των αποβλήτων που αποστέλλονται για καύση σε 820.000 τόνους μέχρι το 2022.

Φαίνεται ότι η παγκόσμια βιτρίνα για την καύση θα αλλάξει κατεύθυνση. Αυτό είναι καλό για τη δανέζικη βιομηχανία ανακύκλωσης, που θα μπορούσε να δει μια αναγέννηση, αφού είχε μετατραπεί σε στάχτες εδώ και δεκαετίες πυρετώδους καύσης. Επίσης, είναι καλό για τους Δανούς, επειδή η μείωση της αποτέφρωσης θα μειώσει τη ρύπανση και τις συναφείς επιπτώσεις στην υγεία και η αύξηση της ανακύκλωσης θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας και μια πιο αυτοσυντηρούμενη οικονομία. Και τέλος, είναι καλό και για το υπόλοιπο κόσμο, που επιτέλους θα μπορέσει να εισάγει από τη Δανία ορθές πρακτικές διαχείρισης αποβλήτων.

Αυτή η παραδειγματική αλλαγή δε θα συμβεί εν μία νυκτί, αλλά λαμβάνοντας υπόψη την αποφασιστικότητα και την αποτελεσματικότητα των Δανών. Μιας και το έβαλαν στο μυαλό τους, αναμένεται να  είναι τόσο καλοί στην πορεία προς τη μηδενική παραγωγή αποβλήτων, όπως ήταν και στην πρωτιά της καύσης.

 

Πηγή: www.zerowasteeurope.eu

Πηγή φωτογραφίας: national geographic