Η Ελλάδα βρίσκεται διαχρονικά στις 1-3 τελευταίες θέσεις στην κατάταξη των χωρών της Ε.Ε., λαμβάνοντας υπόψη όλα τα ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια διαχείρισης των απορριμμάτων, παρά το γεγονός ότι από το 1981 που εισήλθε στην Ε.Ε. έχει εισπράξει τους περισσότερους κατά κεφαλήν οικονομικούς πόρους για έργα και δράσεις, εν σχέσει με όλα τα άλλα κράτη-μέλη.
Δείτε το άρθρο του Προέδρου της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης, Δρ Φίλιππου Κυρκίτσου, όπως δημοσιεύτηκε στην “Καθημερινή” στις 14 Αυγούστου 2019.
Από τη μεταπολίτευση και μετά, η Ελλάδα βιώνει μια συνεχή κρίση στη διαχείριση των απορριμμάτων, η οποία δημιουργεί κατά καιρούς δραματικές και επικίνδυνες εξελίξεις. Εχουμε ζήσει στο πρόσφατο παρελθόν την κρίση στην Κερατέα για τη χωροθέτηση ενός ΧΥΤΑ, την κατάρρευση της χωματερής της Ανδρου μέσα στη θάλασσα(!), την έλλειψη αποκομιδής σε διάφορους δήμους για πολύ μεγάλες χρονικές περιόδους (Αίγιο, Κέρκυρα, Τρίπολη κ.α.) και φυσικά βιώνουμε συνεχώς σε όλη την Ελλάδα τα σύνδρομα του «Οχι στη δική μου αυλή» ή του «Οχι στη δική μου θητεία».
Τελικά τι έχουμε πετύχει στη διαχείριση απορριμμάτων τα τελευταία 45 έτη; Να λειτουργούμε ακόμη ανεξέλεγκτες χωματερές, να μην ξέρουμε καν τι είναι η πρόληψη αποβλήτων, να είμαστε σχεδόν στο μηδέν στην κομποστοποίηση, να μην έχουμε δημιουργήσει ούτε τις βασικές υποδομές διαχείρισης. Το αποτέλεσμα είναι η Ελλάδα να εκτρέπει από την ταφή, με στοιχεία του 2018, μόλις το 23% των απορριμμάτων της, έναντι 72% που είναι ο μέσος όρος στην Ε.Ε. Η χώρα μας βρίσκεται διαχρονικά στις 1-3 τελευταίες θέσεις στην κατάταξη των χωρών της Ε.Ε. λαμβάνοντας υπόψη όλα τα ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια διαχείρισης των απορριμμάτων, παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα από το 1981 που εισήλθε στην Ε.Ε. έχει εισπράξει τους περισσότερους κατά κεφαλήν οικονομικούς πόρους για έργα και δράσεις διαχείρισης αποβλήτων από όλα τα κράτη-μέλη.
Εξακολουθώ να πιστεύω ότι μέχρι το 2030 μπορούμε να υπερβούμε τον κακό εαυτό μας και να φθάσουμε στον μέσο όρο της Ε.Ε. σε όλα τα θέματα της διαχείρισης απορριμμάτων, εισερχόμενοι δυναμικά στις πολιτικές, τις δράσεις και τα καινοτόμα έργα στο νέο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας. Πιο συγκεκριμένα, η πρόληψη πρέπει να μπει επιτέλους μπροστά στην εθνική στρατηγική για τη διαχείριση στερεών αποβλήτων, με τοπικά σχέδια πρόληψης στους ΟΤΑ, με επικοινωνιακό πρόγραμμα για τα οφέλη των ΟΤΑ, με πρόβλεψη για χρηματοδότηση και πιλοτικές δράσεις.
Σε περιοχές όπου η κατάσταση είναι επείγουσα, όπως το Αίγιο και η Ανδρος, ενώ σύντομα θα βρεθεί σε κρίση και η Αττική (ο ΧΥΤΑ Φυλής κλείνει οριστικά τον κύκλο του μέχρι το 2021-2022), πρέπει να δρομολογηθούν δράσεις πρόληψης και επαναχρησιμοποίησης, βελτιστοποίηση της διαλογής στην πηγή (ΔσΠ) και οι απαραίτητες προσωρινές και ευέλικτες υποδομές (σταθερές ή κινητές ΜΕΑ, μονάδες κομποστοποίησης, πράσινα σημεία). Ιδιαίτερα για την Αττική, μέσα στις άμεσες προτεραιότητες μπορεί να είναι και η αξιοποίηση των χώρων των αποκατεστημένων κυττάρων των ΧΥΤΑ για κομποστοποίηση μεγάλων ποσοτήτων προδιαλεγμένων οργανικών σε σειράδια.
Στο μέτωπο της ανακύκλωσης, απαιτείται άμεση λειτουργία του Δ.Σ. του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) και ολοκλήρωση των επιχειρησιακών σχεδίων των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης (ΣΕΔ). Παράλληλα, θα πρέπει να δοκιμαστούν και νέες μέθοδοι διαλογής στην πηγή (π.χ. πόρτα-πόρτα συλλογή, χωριστή συλλογή πλαστικής φιάλης) και διερεύνηση για αύξηση εφαρμογής και της εγγυοδοσίας στη χωριστή συλλογή συσκευασιών. Επίσης, επείγει και η διερεύνηση για δημιουργία νέων ΣΕΔ για άλλα υλικά, όπως έντυπο χαρτί, ρουχισμός, έπιπλα κ.ά.
Επιπλέον, θα πρέπει άμεσα να προχωρήσουν οι χρηματοδοτήσεις για δημιουργία μονάδων κομποστοποίησης με ταυτόχρονη τοποθέτηση του καφέ κάδου ή ρεύματος για τα οργανικά. Ο ΕΟΑΝ θα πρέπει να δει άμεσα και τη δημιουργία ΣΕΔ για τον καφέ κάδο (κατά τα πρότυπα του μπλε κάδου), ώστε να υπάρξει άμεσα επιπλέον χρηματοδότηση της διαλογής στην πηγή του καφέ κάδου, της προώθησης της οικιακής κομποστοποίησης, των μηχανικών κομποστοποιητών και των μικρών μονάδων κομποστοποίησης.
Για όλα αυτά πρέπει να ενημερωθεί το κοινό. Η ενημέρωση –μεταξύ άλλων στα σχολεία– δεν πρέπει να θεωρείται σπατάλη, αλλά επένδυση πόρων για σημαντική μείωση του κόστους στο άμεσο μέλλον. Πρέπει επίσης να καθιερωθεί ειδικό τέλος ταφής, που όμως θα πρέπει να είναι άμεσα ανταποδοτικό προς τους ΟΤΑ, ώστε να έχουν αντικίνητρα οι ΟΤΑ για ταφή και κίνητρα για να μπορέσει επιτέλους να εφαρμοσθεί το τέλος αυτό.
Τέλος, πρέπει με νομοθετική ρύθμιση να επιτραπεί εθελοντικά το «πληρώνω όσο πετάω» (ΠΟΠ) στους ΟΤΑ στη χρέωση των δημοτικών τελών για τα νοικοκυριά, καθώς και η εφαρμογή του «κερδίζω όσο διαλέγω» (ΚΟΔ). Ετσι θα έχουν και οι δημότες επιπλέον κίνητρα για να κάνουν αποτελεσματική διαλογή στην πηγή σε όλα τα υλικά. Πρέπει να υλοποιηθούν σχετικά πιλοτικά προγράμματα και να δοθούν κίνητρα για δημοτικά σχέδια ΠΟΠ και εφαρμογή των ΠΟΠ-ΚΟΔ. Με την εφαρμογή των μέτρων αυτών θα μπουν τα θεμέλια για την πορεία της χώρας μας προς τη μηδενική παραγωγή αποβλήτων, που αποτελεί την ουσία της κυκλικής οικονομίας.