Μέχρι το τέλος του 2013 η Ε.Ε. έχει στόχο να βοηθήσει τα κράτη μέλη της να αναπτύξουν εθνικά προγράμματα για την πρόληψη των αποβλήτων τους. Η Οδηγία Πλαίσιο για τα Απόβλητα (Οδηγία 2008/98/ΕΚ) ανέθεσε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να σχεδιάσει κάποιες κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη αποβλήτων. Τη μελέτη συνέταξε μια κοινοπραξία συμβούλων. Εκδόθηκε το Σεπτέμβριο του 2011 και αποτελεί μια συμβολή για τις επερχόμενες κατευθυντήριες γραμμές. Παρ’ όλο που είχε ως στόχο την αντιμετώπιση της πρόληψης αποβλήτων γενικώς, το έγγραφο περιλαμβάνει μία σημαντική ενότητα μέτρων και προτάσεων που επικεντρώνονται στα βιο-απόβλητα, και ιδίως στα απόβλητα τροφίμων.
Τα επόμενα χρόνια τα απόβλητα αναμένεται να αυξηθούν.
Βασισμένο σε ιστορικά δεδομένα και αναμενόμενες τάσεις, το πρώτο μέρος της μελέτης παρουσιάζει ένα βασικό σενάριο και δείχνει πως μέχρι το 2020 η ποσότητα των αποβλήτων που παράγονται στην Ευρώπη θα αυξάνεται συνεχώς, από 2,6 δισεκατομμύρια τόνους που παράχθηκαν το 2008, το 2020 θα είναι 3,0 δισ. τόνοι (συμπεριλαμβανομένων των ορυκτών και των βιομηχανικών αποβλήτων), δηλαδή θα υπάρχει μια αύξηση της τάξης του 13,7 %. Τα οικιακά απόβλητα από 220 εκατομμύρια τόνους το 2008, θα αυξηθούν έως και 259 εκατομμύρια τόνους το 2020, που σημαίνει ότι από 446 κιλά ανά κάτοικο το 2008, θα αυξηθούν σε 504 κιλά ανά κάτοικο το 2020. Η αποσύνδεση της παραγωγής των αποβλήτων από το ΑΕΠ και η κατανάλωση θα εξακολουθήσει να αποτελεί πρόκληση για αρκετές χώρες, όπως η Γερμανία, η Ιταλία ή η Σουηδία. Το ποσοστό των βιο-αποβλήτων θα μειωθεί ελαφρώς, αλλά θα παραμείνει σημαντικό (περίπου το ένα τρίτο του περιεχόμενου των κάδων του νοικοκυριού), όταν το ποσοστό των ΑΗΗΕ και των επικίνδυνων αποβλήτων θα αυξηθεί.
Εθνικές στρατηγικές πρόληψης αποβλήτων υπό επανεξέταση.
Η μελέτη αναλύει τα σχέδια και τα προγράμματα για τη διαχείριση των αποβλήτων που υιοθετήθηκαν από όλα τα 27 κράτη μέλη από την αρχή του 2011 και τα παρουσιάζει ως μια σειρά λεπτομερών δελτίων δεδομένων. Σε όλα τα υπάρχοντα εθνικά σχέδια διαχείρισης αποβλήτων υπάρχουν διατάξεις για τη διαχείριση τους αλλά με ένα ευρύ φάσμα διακύμανσης, πάνω στο οποίο προγραμματίζεται η θέσπιση των μέτρων για την πρόληψη των αποβλήτων. Οι ποσοτικοί στόχοι πρόληψης των αποβλήτων έχουν ήδη οριστεί σε 8 χώρες (Βέλγιο, Βουλγαρία, Γαλλία, Ουγγαρία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, και Ουαλία), και έχουν στόχο είτε τη μείωση ή τη σταθεροποίηση της ποσότητας των παραγόμενων αποβλήτων είτε την αποσύνδεσή τους από το ΑΕΠ. Τις περισσότερες φορές το ρεύμα στο οποίο εστιάζουν είναι τα στερεά αστικά απόβλητα, με ιδιαίτερη έμφαση στα απόβλητα τροφίμων (επικίνδυνα απόβλητα και απόβλητα που προέρχονται από κατασκευές/κατεδαφίσεις επίσης αναφέρονται συχνά). Κάθε χώρα στο ενημερωτικό δελτίο της, αναγνωρίζει ορισμένα μέτρα, τα οποία εμπεριέχονται και στα προγράμματα της και αν τα προγράμματα περιλαμβάνουν μια διεργασία αξιολόγησης, αναγνωρίζεται και αυτή, καθώς επίσης και συμπεράσματα που προέκυψαν από την εφαρμογή τους.
Ένα σχέδιο δράσης της Ε.Ε. για την πρόληψη αποβλήτων που εστιάζει σε τομείς παρέμβασης βάση προτεραιότητας
Σύμφωνα με τη μελέτη, προκειμένου να εκπληρωθεί η απαίτηση της Επιτροπής να παρέχει υποστήριξη στα κράτη Μέλη στο σχεδιασμό και στην εφαρμογή των προγραμμάτων πρόληψης αποβλήτων (άρθρο 29 της ΟΠΥ), και λαμβάνοντας υπόψη τους περιορισμένους πόρους που έχει, η Επιτροπή πρέπει να εστιάσει σε μία σειρά περιοχών που ο αντίκτυπος θα είναι ο μέγιστος. Τα βιο-απόβλητα, ή πιο συγκεκριμένα τα απόβλητα τροφίμων, έχουν ήδη αναγνωριστεί ως ένας τέτοιος τομέας. Η πρόληψη των επικίνδυνων αποβλήτων και των αποβλήτων εκσκαφής, κατασκευής και κατεδαφίσεων είναι οι δύο άλλοι τομείς προτεραιότητας που εντοπίστηκαν από τη μελέτη, με βάση τις δυνατότητες πρόληψης αποβλήτων και τα οφέλη της επέκτασης του κύκλου ζωής που προκύπτουν από την πρόληψη αποβλήτων σε αυτά τα ρεύματα.
Για κάθε ένα από τους 3 αυτούς τομείς παρέμβασης, προτείνονται από 10 έως και 16 μέτρα που καλύπτουν όλον τον κύκλο ζωής τους, από τον προγραμματισμό/σχεδιασμό έως την παραγωγή, την παροχή υπηρεσιών, τη δημόσια κατανάλωση, την ιδιωτική κατανάλωση, καθώς και την επαναχρησιμοποίηση. Τα περισσότερα από τα μέτρα είναι αναγκαίο να εφαρμοστούν σε εθνικό επίπεδο ή σε κατώτερο επίπεδο, αλλά η Επιτροπή μπορεί να ξεκινήσει κάποια από αυτά, αν δεν το έχει ήδη κάνει, και να παρέχει πολύτιμη στήριξη. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν, για παράδειγμα στην περίπτωση των υπολειμμάτων τροφίμων, απαιτήσεις για υποβολή εκθέσεων σχετικά με τα απόβλητα τροφίμων, απαιτήσεις πληροφόρησης σχετικά με τις επικίνδυνες συγκεντρώσεις ουσιών στα τρόφιμα, βοήθεια στην οργάνωση των δικτύων σχετικά με την αναδιανομή των τροφίμων κ.λπ.
Εκτός από την υποβολή προτάσεων με βάση τα στοιχεία της Eurostat, η μελέτη εντοπίζει επτά δείκτες που σχετίζονται με την πρόληψη αποβλήτων, προκειμένου να βοηθήσει τις δημόσιες αρχές να παρακολουθούν και να αξιολογούν την αποτελεσματικότητα των στρατηγικών πρόληψης των αποβλήτων.
Οι επτά δείκτες είναι οι εξής:
- Η αποσύνδεση της παραγωγής αποβλήτων από τις δαπάνες ιδιωτικής κατανάλωσης
- Ποσοτική παραγωγή αποβλήτων
- Εκτίμηση εξόδου (μια τυποποιημένη λίστα επιλογών, με απαντήσεις Ναι/Όχι, για το μείγμα μέτρων πρόληψης που εφαρμόζονται για τα δημοτικά απόβλητα)
- Παραγωγικότητα των πόρων (αναλογία μεταξύ ΑΕΠ και ΕΚΥ (Εγχώρια Κατανάλωση Υλικών)
- Απώλεια των πόρων στα βιο-προϊόντα (αναλογία μεταξύ του βάρους των βιολογικών αποβλήτων που παράγονται και των βιολογικών πόρων που χρησιμοποιούνται)
- Δείκτης επικίνδυνων ουσιών (παρουσία των επιλεγμένων επικίνδυνων ουσιών σε επιλεγμένα ρεύματα αποβλήτων)
- Η ελαχιστοποίηση των αποβλήτων συσκευασίας (αναλογία των αποβλήτων συσκευασίας με το σύνολο των συσκευασμένων προϊόντων).
Ιδιαίτερη έμφαση στα βιο-απόβλητα και στην πρόληψη υπολειμμάτων τροφίμων
Εκτός από το σχέδιο δράσης για τα απόβλητα τροφίμων, η μελέτη περιλαμβάνει και άλλα εργαλεία που στοχεύουν να βοηθήσουν τα Κράτη Μέλη στην πρόληψη των βιο-αποβλήτων, ακόμη και αν ορισμένα από τα μέτρα που περιγράφονται μπορούν να εφαρμοστούν σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο.
- Καλές πρακτικές εθνικών μέτρων για πρόληψη των βιο-αποβλήτων
Από μια λίστα 83 Ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών πρόληψης βιο-αποβλήτων, οι οκτώ καλύτερες πρακτικές επιλέχθηκαν λαμβάνοντας υπόψη την εστίαση τους στην πρόληψη βιο-αποβλήτων και στα ακόλουθα κριτήρια: καινοτομία, δυνατότητα αναπαραγωγής, εκπροσώπηση, αποτελεσματικότητα και κάλυψη σε κάθε κλάδο τροφίμων. Αυτές οι πρακτικές καλύπτουν για παράδειγμα τη μείωση απωλειών τροφής στην προμηθευτική αλυσίδα αγροτικών προϊόντων υψηλής αξίας. Είναι οι εξής: Food and Drink Federation’s Five-fold Environmental Ambition (UK), FareShare (UK), Team Austria Tables (AT), the Green Hospitality Award (IE), "Gaspillage alimentaire – les yeux plus gros que le ventre " (BE), the Anti-waste workshops' – Cooking Classes (BE) και η Cycle Gardening (BE).
- Κατευθυντήριες γραμμές για την προετοιμασία προγραμμάτων πρόληψης υπολειμμάτων τροφίμων
Οι κατευθύνσεις αυτές παρουσιάζονται ως ένα εγχειρίδιο που περιλαμβάνει συγκεκριμένα μια επισκόπηση του θέματος και μια γενική προσέγγιση της πρόληψης των αποβλήτων τροφίμων, συμπεριλαμβανομένης μιας προσέγγισης στην αλλαγή συμπεριφοράς, και εστιάζοντας στους κύριους κλάδους της μεταποίησης τροφίμων (και επεξεργασίας), στη διανομή τροφίμων και στο λιανικό εμπόριο του, στον κλάδο υπηρεσιών των τροφίμων (εστιατόρια, ξενοδοχεία, catering, καφετέριες), στις επιχειρήσεις και στους οργανισμούς (επιχειρήσεις, σχολεία, νοσοκομεία, δημόσιες δομές) και στα νοικοκυριά.
Το έγγραφο περιλαμβάνει επίσης καθοδήγηση στην ανάπτυξη προγραμμάτων πρόληψης αποβλήτων τροφίμων, βασισμένη στα ακόλουθα βήματα: ανάλυση της εθνικής κατάστασης, μέτρηση και υποβολή εκθέσεων, καθορισμός αντικειμενικών σκοπών και στόχων και επιλογή των κατάλληλων μέτρων. Εν τέλη, οι κατευθυντήριες γραμμές τονίζουν τα βασικά σημεία κλειδιά που πρέπει να λαμβάνει κάποιος υπόψη του, όταν το πρόγραμμα έχει σχεδιασθεί, π.χ. για την εφαρμογή, την παρακολούθηση και την εκτέλεση του προγράμματος.
- Στόχοι πρόληψης βιο-αποβλήτων και αποβλήτων τροφίμων
Αυτή η ενότητα περιλαμβάνει προτάσεις για να τεθούν στόχοι, μέσα από τρία βήματα:
- Ανάλυση της τρέχουσας κατάστασης και ενδεχόμενα επιτεύγματα
- Αξιολόγηση των πιθανών στόχων που τίθενται
- Επιλογή των πιο σημαντικών στόχων: 10% μείωση της απώλειας πόρων στα βιο-προϊόντα και 10% στόχος πρόληψης αποβλήτων τροφίμων από τα νοικοκυριά.
Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη στον ιστοχώρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής:
http://ec.europa.eu/environment/waste/prevention/reports.htm