Πολλοί μας ρωτάνε σχετικά με την τύχη των απορριμμάτων που τοποθετούν στους μπλε κάδους ανακύκλωσης. Η μεγάλη ανησυχία των πολιτών είναι μήπως ο κόπος που κάνουν συλλέγοντας χωριστά τα υλικά συσκευασίας πηγαίνει χαμένος. Κάποιοι ακούνε γνωστούς τους να ισχυρίζονται ότι τα υλικά προς ανακύκλωση καταλήγουν στις χωματερές. Ακούμε από πολίτες που επικοινωνούν μαζί μας την ερώτηση: «μήπως η ανακύκλωση είναι μια τεράστια απάτη στην Ελλάδα;» Ορισμένοι, πιο «προχωρημένοι» μας ζητάνε πληροφορίες για το πώς μπορούν να ακολουθήσουν τα προς ανακύκλωση υλικά έτσι ώστε να διαπιστώσουν που ακριβώς καταλήγουν.
Όχι σπάνια διακινείται στο διαδίκτυο και στα ΜΜΕ μια υπερβολική και συχνά ατεκμηρίωτη κριτική για την ανακύκλωση, που δεν στοχεύει πάντα στη βελτίωση της μείωσης και ανακύκλωσης των απορριμμάτων. Σε κάποιες περιπτώσεις, η ανησυχία προέρχεται από καλόπιστους αλλά όχι σωστά ενημερωμένους πολίτες. Κάποιες φορές, όμως, πίσω από τις φήμες βρίσκονται συμφέροντα που θέλουν να πείσουν ότι η ανακύκλωση δεν μπορεί να πετύχει, άρα οι μεγάλες μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων σκουπιδιών ή η καύση είναι αναγκαστικά… μονόδρομος. Η μη αντικειμενική παρουσίαση της κατάστασης και η συνεπαγόμενη απογοήτευση μπορεί να οδηγήσει πολλούς πολίτες να σταματήσουν να συμμετέχουν ή να μην ξεκινήσουν καν την ανακύκλωση, στη λογική «τα ανακυκλώσιμα καταλήγουν έτσι κι αλλιώς στη χωματερή»!
Ασχολούμενοι συστηματικά με τα θέματα της διαχείρισης των απορριμμάτων από τη δεκαετία του 80, έχουμε μια πλήρη εικόνα για το που βρισκόμαστε, από πού ξεκινήσαμε ως κοινωνία στα θέματα ανακύκλωσης και πού μπορούμε να πάμε στα θέματα της μείωσης, επαναχρησιμοποίησης, ανακύκλωσης και κομποστοποίησης.
Αν θέλαμε να περιγράψουμε την σημερινά κατάσταση με μια φράση: Δεν είμαστε ως χώρα ή κοινωνία η πρώτη και καλύτερη στην ανακύκλωση, αλλά την τελευταία δεκαετία έχουν γίνει αρκετά, κυρίως, σε θέματα νομοθετικού πλαισίου αλλά και ενεργοποίησης-ευαισθητοποίησης των πολιτών, περιβαλλοντικών φορέων, επαγγελματικών ενώσεων. Έχουμε βάλει και εμείς το χεράκι μας σε όλα αυτά, ως Οικολογική Εταιρία Ανακύκλωση. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 ελάχιστοι πίστευαν ότι η ανακύκλωση θα πετύχει στην Ελλάδα. Γίνονταν κάποια ανακύκλωση, όχι πάντα με περιβαλλοντικά υπεύθυνες διαδικασίες, όμως, μέσω των παλιατζήδων και της επιστροφής συσκευασιών και εφημερίδων. Οι πολίτες σε γενικές γραμμές ήταν αμέτοχοι. Έστω και με πιο βασανιστικές διαδικασίες από αυτές που θα έπρεπε να ακολουθούνται, είμαστε σε έναν καλό δρόμο, έχουμε όμως να διανύσουμε ακόμα μεγάλη απόσταση.
Σήμερα σχεδόν όλοι οι πολίτες θέλουν – τουλάχιστον στα λόγια – να συμμετάσχουν στην ανακύκλωση. Το κύριο πρόβλημα που υπάρχει είναι να μάθουν πώς θα συμμετέχουν με σωστό τρόπο, ενώ από την άλλη οι υπηρεσίες που σχετίζονται με τη συλλογή και επεξεργασία των ανακυκλώσιμων υλικών πρέπει να οργανωθούν καλύτερα. Άρα δυο είναι τα βασικά ζητούμενα για να πετύχουμε βέλτιστα αποτελέσματα στην ανακύκλωση: καλή οργάνωση των δήμων ή και των ιδιωτικών επιχειρήσεων που συλλέγουν τα ανακυκλώσιμα υλικά (μεταξύ άλλων και με την επέκταση της μεγαλύτερης διαλογής των υλικών ήδη στην πηγή, δηλαδή 3 ή 4 χωριστοί κάδοι για χαρτιά/χαρτόνια, πλαστικά-μεικτές συσκευασίες, μέταλλα, γυαλί ή άλλο σύστημα χωριστής συλλογής αυτών των υλικών από το σπίτι ή την επιχείρηση. Και παράλληλα, στοχευμένη ενημέρωση των πολιτών για να συμμετέχουν σωστά και αποδοτικά στην ανακύκλωση. Έτσι θα ελαχιστοποιηθούν τα υπολείμματα των προγραμμάτων ανακύκλωσης με μπλε κάδους που καταλήγουν σε χώρους ταφής. Αν σήμερα προκύπτουν από τα προγράμματα ανακύκλωσης με μπλε κάδους υπολείμματα της τάξης του 30-40% (κυρίως μικρά χαρτιά και πλαστικά, που δεν προλαβαίνουν οι εργάτες να ξεχωρίσουν στον ταινιόδρομο που υπάρχει στα κέντρα διαλογής), τα υπολείμματα θα μπορούσαν να περιοριστούν στο 7-10% (με στοχευμένη ενημέρωση, μεγαλύτερο διαχωρισμό υλικών, βελτίωση των υποδομών και των υπηρεσιών). Δεν είναι λόγια του αέρα, αλλά στοιχεία που προκύπτουν πχ από τα προγράμματα ανακύκλωσης με μεγαλύτερη διαλογή σε νησιά όπως η Σύρος, η Πάρος, η Σίφνος, η Κέα (3 κάδοι χωριστής συλλογής των ανακυκλώσιμων συσκευασιών) ή οι Λειψοί (συλλογή με χωριστές σακούλες για κάθε κατηγορία υλικών από το σπίτι).
Ποιοι είναι οι στόχοι για την ανακύκλωση σύμφωνα με τη νομοθεσία;
Οι στόχοι καθορίζονται από την ΚΥΑ 9268/469/2007. Συγκεκριμένα στις 31/12/2011 η χώρα μας θα πρέπει να έχει πετύχει:
- αξιοποίηση τουλάχιστον 60% κ.β. του συνόλου των απορριμμάτων συσκευασίας στην οποία περιλαμβάνεται
- ανακύκλωση τουλάχιστον 55% κ.β. με ελάχιστα ποσοστά ανακύκλωσης ανά υλικό:
- 60% κ.β. γυαλί
- 60% κ.β. χαρτί & χαρτόνι
- 50% κ.β. μέταλλα
- 22,5% κ.β. πλαστικά
- 15 % κ.β. ξύλο
Σε σύνολο 1.000.000 – 1.300.000 τόνων αποβλήτων συσκευασίας, το 2010 ανακυκλώθηκαν μέσω των μπλε κάδων (κυρίως από οικιακά απορρίμματα) και μέσω της χωριστής συλλογής υλικών συσκευασίας από εμπορικές και βιομηχανικές δραστηριότητες 415.904 τόνοι χαρτιού/χαρτονιού, πλαστικών, μετάλλων, γυαλιού και μικτών συσκευασιών. Επίσης, μέσω των μπλε κάδων ανακυκλώθηκαν και 95.000 τόνοι χαρτιού εφημερίδων και περιοδικών. Συνολικά δηλαδή δεν κατέληξαν σε χώρους ταφής κάπου 511.000 τόνοι αποβλήτων συσκευασίας.
Η ανακύκλωση έχει κάνει, λοιπόν, βήματα, δεν είναι τέλεια αλλά δεν είναι απάτη. Στο χέρι μας είναι να πάει πολύ καλύτερα. Αλλά αυτό απαιτεί τη συνειδητή συμμετοχή μας, να κάνουμε κριτική όταν κάτι δεν πάει καλά, αλλά και να βοηθάμε να βελτιωθούν τα προγράμματα ανακύκλωσης, αν κάπου δεν είναι καλά οργανωμένα.