Γενικές πληροφορίες

Το σύστημα «Πληρώνω Όσο Πετάω – ΠΟΠ» είναι ένα σύστημα τιμολόγησης των υπηρεσιών διαχείρισης αποβλήτων, που προσφέρουν οι ΟΤΑ, το οποίο βασίζεται στην αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει». Σύμφωνα με αυτό, τα τέλη που πληρώνει κάθε νοικοκυριό συνδέονται με την ποσότητα των σκουπιδιών που παράγει, δίνοντάς έτσι στους δημότες ένα επιπλέον κίνητρο για να τα μειώσουν, συμμετέχοντας ενεργά στην ανακύκλωση και την κομποστοποίηση. Αυτά τα συστήματα βρίσκουν συνεχώς αυξανόμενη εφαρμογή σε όλο τον κόσμο. Ιδιαίτερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση εφαρμόζονται ήδη με επιτυχία στα 14 παλαιότερα κράτη – μέλη και σε αρκετά νεοεισερχόμενα.

Περιγραφή προγράμματος

Η διαχείριση των δημοτικών αποβλήτων απαιτεί μια σειρά από διαδικασίες. Η εκάστοτε τοπική αρχή φροντίζει για την τοποθέτηση και συντήρηση των κάδων απορριμμάτων, τη συλλογή των απορριμμάτων με ειδικά οχήματα και τη μεταφορά τους σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας ή/και απόθεσης (π.χ. Κέντρα Ανακύκλωσης ή ΧΥΤΑ).

Οι συνεχώς αυξανόμενες ποσότητες αποβλήτων συνεπάγονται και αυξημένο κόστος διαχείρισής τους. Το κόστος αυτό το επωμίζεται, σύμφωνα με την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» αρχικά η τοπική αρχή και τελικά το απλό νοικοκυριό που παράγει τα απόβλητα. Τα συστήματα «Πληρώνω Όσο Πετάω» (ΠΟΠ) προτείνουν μια διαφορετική μέθοδο, βασισμένη στην αρχή αυτή αλλά και την αρχή της ανταποδοτικότητας. Ο κάθε ένας από εμάς δηλαδή, πληρώνει ανάλογα με τα απόβλητα που παράγει.

Στο Πρόγραμμα LIFE Environment, με τίτλο «Η Aνάπτυξη Συστήματος Πληρώνω Όσο Πετάω στην Ελλάδα, Εσθονία και Κύπρο» επιχειρείται η διερεύνηση και πιλοτική εφαρμογή συστημάτων ΠΟΠ για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Παράλληλα, με τη συνεργασία της Εσθονίας και της Κύπρου θα μπορέσει να εξεταστεί η δυνατότητα εφαρμογής του ΠΟΠ και υπό διαφορετικές συνθήκες.

Πρόκειται για ένα πρόγραμμα τριάντα μηνών που υλοποιείται από έξι φορείς από τέσσερα κράτη – μέλη της Ε.Ε. με κύριο ανάδοχο το Δήμο της Ελευσίνας και εταίρους από την Ελλάδα, την Εσθονία, την Κύπρο και τη Γερμανία.

Ο συνολικός προϋπολογισμός του ανέρχεται σε 1.357.953€ και θα χρηματοδοτηθεί κατά 48,5% από την Ευρωπαϊκή Ένωση, κατά 16,5% από τον ανάδοχο και κατά 35% από τους εταίρους.

Δείτε τα Συμπεράσματα

Ποιοι Είμαστε

Το πρόγραμμα HEC – PAYT αποτελεί μια διεθνή συνεργασία έξι φορέων από τέσσερα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο κύριος ανάδοχος είναι ο Δήμος της Ελευσίνας, στα νοικοκυριά του οποίου θα εφαρμοστεί και το πιλοτικό πρόγραμμα μεταβλητής χρέωσης.

Από τους υπόλοιπους πέντε εταίρους του προγράμματος, οι δύο προέρχονται από την Ελλάδα και οι υπόλοιποι από τη Γερμανία, την Εσθονία και την Κύπρο.

Το Ινστιτούτο Διαχείρισης Απορριμμάτων και Απορρύπανσης Εδαφών (ΙΑΑ) του Πολυτεχνείου της Δρέσδης (Γερμανία) προσφέρει την πολυετή εμπειρία του στη μελέτη και εφαρμογή των συστημάτων ΠΟΠ. Επίσης, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Ελλάδα), η εταιρεία Technomart Engineering & Project Consultants Ltd (Κύπρος), και το Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Ταλίν (Εσθονία) έχουν ασχοληθεί ερευνητικά με το θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων και μπορούν να βοηθήσουν στην ορθότερη εφαρμογή τους στις ειδικές συνθήκες της κάθε χώρας. Τέλος, η Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης θα συμβάλλει στην υλοποίηση του προγράμματος με τη σύνταξη της μελέτης για την Ελλάδα, δράσεις δημοσιοποίησης αλλά και επιστημονική υποστήριξη.

Δήμος της Ελευσίνας
Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Technomart Engineering & Project Consultants Ltd
Πολυτεχνείο Δρέσδης
Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Ταλίν

Τι είναι το Πρόγραμμα Πληρώνω Όσο Πετάω

Η διαχείριση των αποβλήτων έχει κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις. Ο συντονισμός και η αποτελεσματικότητα της διαχείρισης των αποβλήτων αποτελεί μια πρόκληση για τους Δήμους αλλά και για τους πολίτες. Σημαντικό είναι να τονιστεί ότι δεν υπάρχει ένα σύστημα που να είναι κατάλληλο για όλες τις χώρες ή για όλους τους δήμους, για αυτό πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής που θα εφαρμοστεί κάποιο σύστημα ΠΟΠ.

Τον Ιανουάριο 2009 ξεκίνησε το ευρωπαϊκό πρόγραμμα LIFE – Περιβάλλον, με τίτλο: «Η ανάπτυξη Συστήματος Πληρώνω Όσο Πετάω στην Ελλάδα, Εσθονία και Κύπρο» το οποίο συγχρηματοδοτείται κατά 48,5% από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Υλοποιείται από εταίρους από τέσσερις ευρωπαϊκές χώρες (Ελλάδα, Γερμανία, Εσθονία, Κύπρος) και θα ολοκληρωθεί το Δεκέμβριο του 2011.

Σκοποί & Στόχοι

Ο κύριος σκοπός του προγράμματος είναι η δημιουργία των απαραίτητων προϋποθέσεων και η αποφυγή των εμποδίων για την εφαρμογή συστημάτων Πληρώνω Όσο Πετάω (ΠΟΠ) στην Ελλάδα, την Κύπρο και την Εσθονία.

Οι επιμέρους στόχοι του προγράμματος μπορούν να συνοψιστούν στα παρακάτω

• Η μείωση των αποβλήτων που καταλήγουν στους ΧΥΤΑ.
• Η δημιουργία και εφαρμογή, σε μεγάλη κλίμακα, προγραμμάτων ανακύκλωσης, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί για τα διάφορα ρεύματα υλικών και προϊόντων.
• Η επίτευξη υψηλών ρυθμών ανακύκλωσης, ιδίως όσον αφορά ρεύματα υλικών όπως οι συσκευασίες, τα ΑΗΗΕ, οι μπαταρίες και τα βιολογικά απόβλητα.
• Η ανάπτυξη και εφαρμογή ενός πιλοτικού προγράμματος ΠΟΠ στο Δήμο της Ελευσίνας. Επίσης, θα εξεταστεί και επαναπροσδιοριστεί ο ακριβής μηχανισμός τιμολόγησης σε σχέση με τα κόστη διαχείρισης. Παράλληλα ο καθορισμός του καταλληλότερου συστήματος ΠΟΠ για την Εσθονία και την Κύπρο.
• Η ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ των φορέων που εμπλέκονται στη διαχείριση των απορριμμάτων για την εφαρμογή των συστημάτων ΠΟΠ.
• Τη μετάδοση των εμπειριών και γνώσεων που θα προκύψουν μέσα από το πρόγραμμα σε άλλους εμπλεκόμενους φορείς, έτσι ώστε να επωφεληθούν κι αυτοί από τις καλές πρακτικές που θα αναπτυχθούν.
• Η σωστή και πλήρης ενημέρωση του κοινού.
• Η έμμεση υποστήριξη και ανάπτυξη των προγραμμάτων ανακύκλωσης.

Δράσεις

Το πρόγραμμα χωρίζεται σε 5 μεγάλες κατηγορίες δράσεων.

• Πρώτη είναι το διοικητικό κομμάτι, το οποίο αφορά στη διαχείριση του προγράμματος (τεχνικά και οικονομικά), το συνεχή έλεγχο του και τη σύνταξη αναφορών προς την Ε.Ε.
• Στη διάρκεια του Προγράμματος HEC PAYT θα υπάρξει και διερεύνηση των διαφόρων συστημάτων ΠΟΠ. Τα συστήματα διαχείρισης απορριμμάτων είναι πολλά, όμως δεν είναι όλα κατάλληλα για όλες τις περιοχές. Για αυτό πρέπει να προηγηθεί έρευνα των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της Ελλάδας, της Κύπρου και της Εσθονίας, ώστε να διαμορφωθούν προσαρμοσμένα συστήματα που θα μπορούν να εφαρμοστούν με τη μέγιστη αποτελεσματικότητα.

  Στο πρώτο στάδιο της έρευνας θα αποτιμηθεί η υπάρχουσα κατάσταση χρέωσης των δημοτικών τελών και θα διερευνηθεί η ανταποδοτικότητα αυτών. Στη συνέχεια θα μελετηθούν τα συστήματα ΠΟΠ που έχουν εφαρμοστεί σε άλλες χώρες, ώστε να προταθούν συστήματα που μπορούν να είναι αποτελεσματικά στην κάθε χώρα. Παράμετροι που θα ληφθούν υπόψη είναι ο συντελεστής δόμησης, η ποσότητα και η σύσταση των παραγομένων αποβλήτων, η ποσότητα και η ποιότητα των ανακυκλώσιμων υλικών που παράγεται, ο αριθμός των δρομολόγιων που απαιτούνται για τη συλλογή τους, ο αριθμός των απασχολούμενων στον τομέα της συλλογής, η απόσταση από το χώρο τελικής διάθεσης, τα λειτουργικά κόστη των δήμων κ.α. Η πολυκριτηριακή ανάλυση εξασφαλίζει την ορθότερη επιλογή του συστήματος.

• Για πρώτη φορά στην Ελλάδα θα εφαρμοστεί πιλοτικά σύστημα ΠΟΠ σε επιλεγμένη περιοχή του Δήμου Ελευσίνας. Η περιοχή επιλέχθηκε με βάση διάφορα κριτήρια, όπως η πρόσβαση των κατοίκων στα υπάρχοντα συστήματα ανακύκλωσης και η πυκνότητα του πληθυσμού. Η εμπειρία αυτή θα αποτελέσει τη βάση για την εφαρμογή συστημάτων ΠΟΠ και σε άλλους Δήμους. Επίσης, θα συνταχθεί ένας Οδηγός Καλών Πρακτικών, ο οποίος θα λειτουργήσει σαν εργαλείο για τις υπόλοιπες τοπικές αρχές που θα θελήσουν να εφαρμόσουν ένα σύστημα ΠΟΠ.
• Για να υπάρξει επιτυχής εφαρμογή των συστημάτων ΠΟΠ είναι πολύ σημαντική η συγκατάθεση και η συνεργασία των εμπλεκόμενων φορέων, είτε σε προσωπικό είτε σε θεσμικό επίπεδο. Στο πρόγραμμα έχουν συμπεριληφθεί δράσεις που στοχεύουν στη δημιουργία κινήτρων για ενεργή ανάμιξη των φορέων αυτών. Έτσι, στη σημαντική δράση του φόρουμ διαλόγου θα έρθουν σε επαφή και θα διαβουλευτούν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς. Υπάρχει θέληση και αναγκαιότητα για συμμετοχή, εκτός των τοπικών φορέων (κατοίκων, περιβαλλοντικών συλλόγων, εμπόρων) και εκπροσώπων θεσμικών φορέων (Υπουργεία Εσωτερικών, Περιβάλλοντος, ενώσεις Δήμων και Κοινοτήτων, δήμαρχοι, κοινωνικοί φορείς κ.ά.).
• Ο πέμπτος άξονας του Προγράμματος αφορά στη διάδοση της πληροφορίας και τη φροντίδα για την ενημέρωση του κοινού και των ενδιαφερομένων γενικότερα. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει μια εκστρατεία ενημέρωσης κι ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης. Ο παρών ιστότοπος αποτελεί μέρος αυτής της δράσης. Επίσης, πρόκειται να εκδοθούν φυλλάδια και αφίσες σε κάθε χώρα που συμμετέχει στο πρόγραμμα. Ακόμα, πέραν των δημοσιεύσεων που θα γίνουν, θα διοργανωθούν και ενημερωτικές επιστημονικές εκδηλώσεις (φόρουμ και συναντήσεις εργασίας) ανοιχτές στο κοινό.

Αναμενόμενα Αποτελέσματα

Αποτελέσματα που αναμένεται να έχουν επιτευχθεί με τη λήξη του προγράμματος είναι τα παρακάτω:

• Πρώτα απ’ όλα ο καθορισμός και η εφαρμογή μιας μεθοδολογίας των πιο αποτελεσματικών μεθόδων «Πληρώνω Όσο Πετάω» για την Ελλάδα, την Εσθονία και την Κύπρο.
• Η πιλοτική εφαρμογή ενός συστήματος «Πληρώνω Όσο Πετάω» σε 1.500 νοικοκυριά στο Δήμο της Ελευσίνας.
• Στο τέλος του προγράμματος, αναμένεται μείωση κατά 20% των ποσοτήτων των οικιακών αποβλήτων, από αυτά τα 1.500 νοικοκυριά, που τελικά καταλήγουν σε ΧΥΤΑ.
• Όσον αφορά στα απόβλητα συσκευασιών από αυτά τα νοικοκυριά, επιδιώκεται η ανακύκλωση του 20% (393 κιλά το χρόνο ανά νοικοκυριό), ενώ για τα Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού ο στόχος είναι τα 4 κιλά ανά άτομο κατ’ έτος.
• Η δημιουργία φόρουμ διαλόγου με τη συμμετοχή τουλάχιστον 10 σημαντικών εμπλεκόμενων φορέων.
• Μια επιτυχημένη εκστρατεία ενημέρωσης και διάχυσης της πληροφορίας στο κοινό, στην οποία περιλαμβάνονται ένας εύκολος στη χρήση ιστότοπος, 50.000 φυλλάδια και 7.000 αφίσες στην Ελλάδα και από 30.000 φυλλάδια και 5.000 αφίσες στην Εσθονία και την Κύπρο.
• Έκδοση δύο τευχών του περιοδικού «Σκουπίδια και Ανακύκλωση» αφιερωμένα αποκλειστικά στο πρόγραμμα «Πληρώνω Όσο Πετάω».
• Προβολή στον Τύπο, με τουλάχιστον 8 συνεντεύξεις τύπου και 25 δελτία τύπου σε όλες τις χώρες που συμμετέχουν.
• Η συμμετοχή εκπροσώπων από τουλάχιστον 10 δήμους στο συνέδριο.