Αθήνα, 18 Σεπτεμβρίου 2020
Άρθρο 1 – Σκοπός
Επειδή δεν υπήρχε χώρος για παράθεση γενικότερων προτάσεων που θα συνέβαλλαν στην αποτελεσματικότερη εφαρμογή της Οδηγίας 2019/ΕΕ/904 και του παρόντος νομοσχεδίου, υποβάλλουμε κάποιες γενικότερες προτάσεις στο άρθρο 1, που αναφέρεται στο σκοπό του νομοσχεδίου.
Προτείνονται προς συζήτηση, ώστε να συμπεριληφθούν σε αυτό ή σε άλλα σχετικά νομοσχέδια, τα εξής μέτρα:
- Μείωση ΦΠΑ: Οι δραστηριότητες που σχετίζονται με Πρόληψη, Επαναχρησιμοποίηση, Ανακύκλωση, Κομποστοποίηση να τεθούν σε χαμηλότερες κατηγορίες ΦΠΑ με βάση περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια.
- ΠΟΠ: Αλλαγή της νομοθεσίας για να μπορεί να εφαρμόζει εάν θέλει κάποιος δήμος το Πληρώνω Όσο Πετάω (ΠΟΠ) και εφαρμογή του ΠΟΠ σε κάποιους πιλοτικούς δήμους.
- Χωριστή Συλλογή στα κτίρια: Να προβλεφθεί πολεοδομική ρύθμιση για χωριστή συλλογή υλικών και αντικειμένων μέσα στα όρια κάθε νέου κτιρίου σε ξεχωριστό στεγασμένο χώρο. Θα πρέπει να υπάρχει εσωτερική πρόσβαση για τους ενοίκους και εξωτερική πρόσβαση για τα συστήματα αποκομιδής. Ο στόχος είναι η σταδιακή μείωση της παρουσίας κάδων στους δρόμους, που θα συμβάλλει σε πολλά προβλήματα της χωριστής συλλογής και της ανακύκλωσης στη χώρα.
- Χρηματοδότηση ανώτερης βαθμίδας δράσεων: Σημαντικό ποσοστό των συνολικών χρηματοδοτήσεων που αφορούν τη ΔΣΑ να πηγαίνει σε δράσεις και έργα της ανώτερης ιεραρχίας διαχείρισης αποβλήτων (Πρόληψη, Επαναχρησμοποίηση, Ανακύκλωση-κομποστοποίηση).
- Ανταποδοτικό τέλος επεξεργασίας – ταφής: Να θεσπιστεί ένα ανταποδοτικό τέλος επεξεργασίας – ταφής για κάθε τόνο αποβλήτων, που οδηγείται για τελική επεξεργασία ή ταφή. Το τέλος αυτό, είναι επιπλέον του όποιου κόστους διαχείρισης, και να κυμαίνεται από 10-50 ευρώ/τόνο και να είναι απολύτως ανταποδοτικό προς τον δήμο που το πλήρωσε. Έτσι, το ανταποδοτικό τέλος κάποιου δήμου θα επιστρέφει τον επόμενο χρόνο στον ίδιο τον δήμο για δράσεις και έργα που θα προτείνει και θα αφορούν την ανώτερη ιεραρχία διαχείρισης αποβλήτων (Πρόληψη, Επαναχρησιμοποίηση, Ανακύκλωση-κομποστοποίηση).
- Χύμα διάθεση προϊόντων: Να προβλεφθεί ώστε σε όλες τις επιχειρήσεις λιανικής τροφίμων ή άλλων καταναλωτικών ειδών να διαθέτουν πολλές κατηγορίες καταναλωτικών προϊόντων σε χύμα μορφή. Ο καταναλωτής να μπορεί να αγοράζει προϊόντα σε χύμα μορφή φέρνοντας μαζί δικά του μέσα πρωτογενούς συσκευασίας. Πρώτο βήμα σε αυτή την κατεύθυνση είναι το εξής: Να εκπονηθεί ολοκληρωμένη μελέτη για να προσδιορισθούν ποιοι κλάδοι και ποια συγκεκριμένα προϊόντα θα μπορούσαν να διατίθενται και σε χύμα μορφή και σε υψηλή ποιότητα, εφόσον ο καταναλωτής φέρει δική του πρωτογενή συσκευασία. Επίσης, θα πρέπει να προσδιορισθεί στη μελέτη και ποιες είναι οι προδιαγραφές των καταστημάτων, οι χώροι τους και ο αναγκαίος εξοπλισμός για τη χύμα διάθεση προϊόντων, που θα εξειδικεύονται ανάλογα το μέγεθος των καταστημάτων λιανικής πώλησης και των χωροταξικών τους δεδομένων.
- Προμήθειες: Σε όλες τις δημόσιες συμβάσεις (κεντρική κυβέρνηση, δήμοι, οργανισμοί κ.α.) να συμπεριληφθούν και κριτήρια μη επιλογής πλαστικών μιας χρήσης στις προμήθειές τους.
-
Ο ρόλος της κοινωνίας: Ο ρόλος και οι δράσεις των Περιβαλλοντικών ΜΚΟ και των άλλων κοινωνικών φορέων να αναγνωριστεί ότι συμβάλλουν στην ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση των πολιτών για την επίτευξη των στόχων Πρόληψης, Ανακύκλωσης, Χωριστής Συλλογής και καθαρισμού των ακτών και του περιβάλλοντος.
Άρθρο 4 – Μείωση της κατανάλωσης για κυπελάκια και περιέκτες τροφίμων
Γενικότερα μέτρα και προτάσεις της ΟΕΑ
- Συνεχής εκστρατεία ενημέρωσης της αγοράς και των καταναλωτών για τις κάθε φορά καλύτερες περιβαλλοντικά εναλλακτικές επιλογές και τρόπους-μεθόδους αποφυγής & πρόληψης.
- Συνεχής έρευνα της διεθνούς αγοράς για καταγραφή όλων των εναλλακτικών επιλογών με σαφή σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης μέσω της Πρόληψης.
- Στο παρόν νομοσχέδιο να συμπεριληφθούν και προτάσεις για την πλαστική σακούλα, όπως:
- Να επεκταθεί το ανταποδοτικό τέλος και στις λαϊκές και τα περίπτερα
- Να αξιοποιηθεί επιτέλους από τον ΕΟΑΝ το ανταποδοτικό τέλος του 2018 και των επόμενων ετών: α) σε εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για χρήση μέσων μεταφοράς πολλών χρήσεων, β) στη δημιουργία καλαίσθητων μέσων μεταφοράς πολλών χρήσεων (πάνινη τσάντα, διχτάκια, κ.α.) και δωρεάν διανομής τους μέσω των supermarkets ή με άλλους τρόπους, γ) στην προετοιμασία της αγοράς για την κατάργηση των πλαστικών μιας χρήσης, δ) δημιουργία εθελοντικών προγραμμάτων για καφετέριες και εστιατόρια για την αντικατάσταση των πλαστικών μιας χρήσης με επαναχρησιμοποιήσιμα δοχεία, ε) σε έρευνα και πιλοτικά προγράμματα για την αντιμετώπιση της πλαστικής ρύπανσης.
- Έναρξη διαβούλευσης για τον καθορισμό του χρονοδιαγράμματος πλήρους απαγόρευσης της πλαστικής σακούλας μιας χρήσης στην Ελλάδα με ορίζοντα από το 2023 και μετά.
- Να προχωρήσει γρήγορα η εθνική πολιτική του καφέ κάδου για τα οργανικά με τη δυνατότητα χρήσης για τη χωριστή συλλογή τους και κομποστοποιήσιμων σακουλών με βάση το ΕΝ 13436 (εναλλακτικά και χάρτινων), ώστε όχι μόνο να μην υποστεί οικονομική συρρίκνωση η βιομηχανία παραγωγής της σημερινής πλαστικής σακούλας, αλλά να βγει και ωφελημένη.
Άρθρο 4, Παράγραφος 2 – Μείωσης της κατανάλωσης για κυπελάκια και περιέκτες τροφίμων
Δεν έχει τεκμηριωθεί η μεθοδολογία με την οποία τίθενται οι στόχοι μείωσης το 2024 και 2026 στο 30% και 60% αντίστοιχα. Οι στόχοι αυτοί είναι επαρκείς; Η αγορά έχει δείξει διεθνώς ότι μπορούν να επιτευχθούν ακόμη μεγαλύτεροι στόχοι με πρόληψη και με υποκατάσταση αυτών των πλαστικών προϊόντων με άλλα υλικά.
Προτείνεται οι στόχοι μείωσης του 30%-60% να είναι οι ελάχιστοι που θα πρέπει να επιτύχουν τα υπό δημιουργία ΣΣΕΔ και να προτρέψουμε τα νέα ΣΣΕΔ να υιοθετήσουν στα επιχειρησιακά σχέδιά τους πιο φιλόδοξους στόχους μείωσης για το 2026 π.χ. το 80%.
Άρθρο 4, Παράγραφος 3, εδάφια α και ε – Μείωσης της κατανάλωσης για κυπελάκια και περιέκτες τροφίμων
Τα πλαστικά δεν καταλήγουν μόνο στη θάλασσα, αλλά και σε πυθμένες, σε λίμνες, σε δάση, σε χερσαίες περιοχές και γενικότερα στο φυσικό περιβάλλον. Άρα, πολύ περισσότερες περιοχές χρήζουν καθαρισμού. Επίσης, υπάρχουν παντού περιοχές με ιστορικά πλαστικά υλικά, που χρήζουν αποκατάστασης και καθαρισμού. Άρα, η εισφορά θα πρέπει να χρηματοδοτεί όχι μόνο «δράσεις θαλάσσιου περιβάλλοντος», αλλά και δράσεις γενικότερου φυσικού, υδατικού και χερσαίου περιβάλλοντος (θάλασσες, πυθμένες, ακτές, λίμνες, δάση, πάρκα, όρη κ.α.). Επίσης, η εισφορά αυτή θα πρέπει να χρηματοδοτεί και δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών για ορθή περιβαλλοντική συμπεριφορά σε σχέση με τις καταναλωτικές επιλογές τους, καθώς και σε σχέση με την ορθή τοποθέτηση των απορριπτόμενων υλικών στα συστήματα ανακύκλωσης.
Προτείνεται στο εδάφιο α να αντικατασταθεί η φράση «….επιβάλλεται εισφορά προστασίας θαλάσσιου περιβάλλοντος….» με τη φράση «….επιβάλλεται εισφορά προστασίας φυσικού περιβάλλοντος και ενημέρωσης των καταναλωτών….».
Προτείνεται στο εδάφιο ε να αντικατασταθεί η φράση «δράσεις θαλάσσιου περιβάλλοντος» με τη φράση «δράσεις θαλάσσιου, υδατικού και χερσαίου φυσικού περιβάλλοντος και ενημέρωσης των καταναλωτών».
Άρθρο 5 – Περιορισμοί της διάθεσης στην αγορά
Γενικότερα μέτρα και προτάσεις προετοιμασίας
- Έρευνα της διεθνούς αγοράς για καταγραφή όλων των εναλλακτικών επιλογών για τα πλαστικά μίας χρήσης που θα απαγορευτούν από την αγορά με ιδιαίτερη έμφαση στην πρόληψη και όχι στην απλή αντικατάσταση με αλλά προϊόντα μίας χρήσης.
- Πρόγραμμα ενημέρωσης όλων των επιχειρήσεων της σχετικής αγοράς για τις επερχόμενες αλλαγές, τις εναλλακτικές επιλογές και τα χρονοδιαγράμματα εφαρμογής.
- Συνεχής εκστρατεία ενημέρωσης των καταναλωτών για τις κάθε φορά καλύτερες περιβαλλοντικά εναλλακτικές επιλογές και τρόπους-μεθόδους αποφυγής & πρόληψης.
- Εμπλοκή των περιβαλλοντικών οργανώσεων και τοπικών κοινωνικών φορέων στις εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης εμπλεκομένων φορέων και πολιτών.
- Ενεργοποίηση μηχανισμού ελέγχου και κυρώσεων για την τήρηση των ρυθμίσεων.
Άρθρο 6 – Απαιτήσεις για τα προϊόντα
Γενικότερα μέτρα και προτάσεις προετοιμασίας
- Στο πλαίσιο του συνεχούς επανασχεδιασμού των πλαστικών φιαλών μπορούν να διερευνώνται και οι πιθανοί τρόποι Πρόληψής τους. Π.χ. α) η μείωση του βάρους των φιαλών, β) η βελτίωση των γενικότερων περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών τους, και γ) η αύξηση της επαναπλήρωσης των πλαστικών φιαλών. Κάθε παραγωγός προτείνεται να διερευνήσει και να εφαρμόσει κατάλληλα τις προηγούμενες προτεινόμενες δυνατότητες επανασχεδιασμού της πλαστικής φιάλης και στο πλαίσιο της ποιοτικής διάθεσης των προϊόντων του που διατίθενται σε πλαστική φιάλη.
Άρθρο 6, Παράγραφος 2, εδάφιο β – Απαιτήσεις για τα προϊόντα
Να συνδεθεί το τέλος ανακύκλωσης που πληρώνουν οι πλαστικές φιάλες με το ποσοστό ανακυκλωμένου υλικού που περιέχουν. Όσο μεγαλύτερο το ποσοστό ανακυκλωμένου υλικού στις πλαστικές φιάλες, τόσο μικρότερο το τέλος ανακύκλωσης. Έτσι, θα υπάρχει ένα συνεχές κίνητρο στους παραγωγούς να αυξάνουν το ποσοστό ανακυκλωμένου υλικού στις πλαστικές φιάλες τους πολύ περισσότερο από το 30% που είναι ο στόχος για το 2030.
Επισημαίνεται ότι η Οδηγία μιλάει για 30% ανακυκλωμένο υλικό μέχρι το 2030 και όχι για 35%. Δεν διαφωνούμε να παραμείνει 35% το ανακυκλωμένο υλικό μέχρι το 2030, αφού είναι τεχνικά εφικτό και θα κινητοποιήσει περισσότερο τις σχετικές επιχειρήσεις.
Προτείνεται να προστεθεί και η επόμενη πρόβλεψη στο άρθρο 8, παράγραφος 4, εδάφιο β.
Άρθρά 8, 9, 10, 11 – Επέκταση προγράμματος διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού
Γενικότερα μέτρα και προτάσεις προετοιμασίας
- Κόστος καθαρισμών ακτών-περιβάλλοντος: Επειδή τα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης των άρθρων 8, 9, 10 και 11 καταλήγουν σε κάποιο βαθμό και στην παράκτια ζώνη ή γενικότερα στο περιβάλλον, προτείνεται το κόστος καθαρισμού ακτών και περιβάλλοντος να επιμερίζεται αναλογικά σε όλα τα πλαστικά προϊόντα των ακτών, όπως δηλαδή περιλαμβάνονται στα πλαστικά προϊόντα μιας χρήσης που περιέχονται αναλυτικά στο Παράρτημα Ι, μέρος Α, μέρος Β, μέρος Γ, μέρος Ε και μέρος ΣΤ του νομοσχεδίου. Αυτό για να υλοποιηθεί σημαίνει ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι (σχετικά ΣΕΔ ή άλλοι διαχειριστές) θα πρέπει να συνεργαστούν για να χρηματοδοτούν τους καθαρισμούς. Οι καθαρισμοί μπορούν να γίνονται με πολλούς τρόπους μεταξύ των οποίων και με συμμετοχή περιβαλλοντικών και κοινωνικών φορέων.
Άρθρο 8, παράγραφος 4, εδάφιο β – Επέκταση προγράμματος διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού
Προτείνεται στο τέλος του εδαφίου β να προστεθεί και το εξής: «Συγκεκριμένα τα ΣΣΕΔ θα πρέπει να προσαρμόσουν κατάλληλα τις εισφορές εναλλακτικής διαχείρισης των προϊόντων σε πλαστική φιάλη ή γενικότερα σε πλαστική συσκευασία, ώστε η εισφορά για την ανακύκλωσή των εν λόγω πλαστικών συσκευασιών να είναι αντιστρόφως ανάλογη του ποσοστού ανακυκλωμένου υλικού που περιέχουν.» Παράλληλα, θα πρέπει να ζητηθεί από τα ΣΕΔ να εκπονήσουν μία ολοκληρωμένη πολιτική κοστολόγησης των εισφορών, λαμβάνοντας υπόψη και άλλα τεχνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια, εκτός του ποσοστού ανακυκλωμένου υλικού.
Άρθρο 11, παράγραφος 2 – Πρόγραμμα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού για αλιευτικά εργαλεία
Πως ορίζεται ο στόχος του 50% μέχρι το 2025; Σε ποια μεθοδολογία βασίστηκε; Υπάρχει ο φόβος μήπως το 50% είναι πολύ χαμηλό ή είναι υπερβολικά υψηλό. Επίσης, ποιος είναι υπεύθυνος για τις τεράστιες ιστορικές ποσότητες αποβλήτων αλιευτικών εργαλείων που είναι ήδη στο θαλάσσιο περιβάλλον; Θα πρέπει να γίνει προσδιορισμός και ανάλυση: α) της διαχρονικής αγοράς των αλιευτικών εργαλείων, και β) των ιστορικών ποσοτήτων αποβλήτων αλιευτικών εργαλείων στους πυθμένες. Από αυτές τις προσεγγίσεις μπορούν να προσδιοριστεί ο πραγματικός ελάχιστος ετήσιος στόχος ανάκτησης, καθώς και η ετήσια ανακτώμενη ιστορική ποσότητα αποβλήτων αλιευτικών εργαλείων. Υπάρχει περίπτωση ο στόχος του 50% να είναι υπερβολικά εύκολος για το νέο ΣΣΕΔ εάν ανακτά κάθε χρόνο ποσότητες αποβλήτων ιστορικών αλιευτικών εργαλείων, που υπάρχουν σε λίγα σημεία στις θάλασσες και είναι εύκολη η μαζική ανάκτησή τους.
Προτείνεται το υπό δημιουργία ΣΣΕΔ να προτείνει στο επιχειρησιακό του πλάνο ένα τεκμηριωμένο στόχο ανάκτησης – ανακύκλωσης για το 2025 ίσο ή μεγαλύτερο από 50%, για τα ετήσια εισερχόμενα αλιευτικά εργαλεία στην αγορά. Ο στόχος θα αξιολογηθεί από τον ΕΟΑΝ ως προς την εφικτότητα και αποτελεσματικότητά του. Παράλληλα, το υπό δημιουργία ΣΣΕΔ θα πρέπει να προτείνει στο επιχειρησιακό του πλάνο και τις δράσεις που θα υλοποιεί για την ανάκτηση των ιστορικών αποβλήτων αλιευτικών εργαλείων και το πόσες ποσότητες θα ανακτά ετησίως.
Άρθρο 12 – Γενικές ρυθμίσεις για τα προγράμματα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού
Το άρθρο 12 εισάγει μία τεράστια γραφειοκρατία και μία ασυμβατότητα ρόλων, χωρίς κανένα πρακτικό όφελος. Τα προβλήματα που προκύπτουν από την ενδεχόμενη εφαρμογή του άρθρου 12 ως έχει είναι τα εξής:
- Ο ρόλος του ΕΟΑΝ είναι να ελέγχει τα ΣΕΔ και όχι να τους παίρνει τις χρηματικές εισφορές και να τις μεταβιβάζει στους ΟΤΑ ή σε ιδιώτες για να γίνονται οι καθαρισμοί. Η διαδικασία εμφανίζεται σαν ο ΕΟΑΝ να παρέχει υπηρεσίες προς τα ΣΣΕΔ, υποχρέωση των οποίων είναι και οι καθαρισμοί.
- Επίσης, με το άρθρο 12 τίθεται ένα πολύ σοβαρό θέμα το ποιος έχει την ευθύνη επίτευξης των ποιοτικών και ποσοτικών στόχων των καθαρισμών. Εάν η γραφειοκρατία του δημοσίου γίνει η αιτία για να μην γίνουν πολλοί καθαρισμοί ή/και να έχουν μειωμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά θα φέρει την ευθύνη ο ΕΟΑΝ, οι ΟΤΑ ή τα εμπλεκόμενα ΣΕΔ, που απλώς θα πληρώνουν; Το παράδειγμα του ανταποδοτικού τέλους στην πλαστική σακούλα είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ο ΕΟΑΝ πήρε αυτό το ανταποδοτικό τέλος, κράτησε η πολιτεία πάνω από το 50% μέσω πολλών διαχειριστικών διαδικασιών και τελικά ακόμη ούτε το υπόλοιπο τέλος του 2018 δεν έχει επιστραφεί με οποιοδήποτε τρόπο στους καταναλωτές, όπως είχε προβλεφθεί στη σχετική νομοθεσία. Εννοείται ότι ούτε το ανταποδοτικό τέλος της πλαστικής σακούλας για τα έτη 2019-2020 δεν έχει αποδοθεί ακόμη στους καταναλωτές. Η διαχείριση του ανταποδοτικού τέλους της πλαστικής σακούλας είναι ένα παράδειγμα 100% μη επιτυχούς υλοποίησης της ανταποδοτικότητας και με το άρθρο 12 πάει να επαναληφθεί αυτή η μη επιτυχής πρακτική και στους καθαρισμούς.
- Η μεθοδολογία υπολογισμού και επιμερισμού του κόστους μεταξύ των ΣΕΔ είναι δύσκολο να γίνεται από τον ΕΟΑΝ. Είναι αποτελεσματικότερο να αφήσουμε τα εμπλεκόμενα ΣΕΔ να συμφωνήσουν μεταξύ τους πως θα γίνεται δικαιότερα και με διαφάνεια αυτός ο επιμερισμός και ο ΕΟΑΝ να επιβλέπει και να εγκρίνει.
Προτείνεται: Σε κάθε περίπτωση την ευθύνη των καθαρισμών θα πρέπει να την έχουν τα συνεργαζόμενα ΣΕΔ, που θα πρέπει να προτείνουν μεθοδολογία για τη δίκαιη και διαφανή κατανομή του κόστους, την οποία θα καταθέσουν στον ΕΟΑΝ. Παράλληλα, ο ΕΟΑΝ πρέπει να ελέγχει εάν επιτυγχάνονται οι στόχοι των καθαρισμών. Προτείνεται η πλήρης αλλαγή του άρθρου 12.
Άρθρο 13 – Χωριστή συλλογή πλαστικής φιάλης
Πριν τη συζήτηση για τη χωριστή συλλογή της πλαστικής φιάλης τα αρμόδια ΣΕΔ και οι παραγωγοί προϊόντων σε πλαστική φιάλη μπορούν να εξετάσουν τις δυνατότητες Πρόληψης της πλαστικής φιάλης, είτε α) με περαιτέρω μείωση του βάρους των φιαλών, β) τον περιβαλλοντικό επανασχεδιασμό τους για τη βελτίωση των γενικότερων περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών των φιαλών, γ) την αύξηση της επαναπλήρωσης των πλαστικών φιαλών (και επιπλέον των γυάλινων), είτε ακόμη δ) την αύξηση της διάθεσης χύμα προϊόντων. Κάθε παραγωγός προτείνεται να διερευνήσει και να εφαρμόσει κατάλληλα τις προηγούμενες προτεινόμενες δυνατότητες στα πλαίσια της ποιοτικής διάθεσης των προϊόντων του που διατίθενται την αγορά. Με αυτούς τους τρόπους μπορεί να μειωθεί η ποσότητα των πλαστικών φιαλών που διατίθενται στην αγορά και άρα να είναι πιο επιτεύξιμοι οι στόχοι της χωριστής συλλογής του 77% και του 90%.
Σε σχέση με τη χωριστή συλλογή της πλαστικής φιάλης για να μπορεί κάποιος να συζητήσει δημιουργικά και αποτελεσματικά μία τέτοια απαίτηση της Οδηγίας θα πρέπει να έχει υπόψη του τη μεγάλη σημερινή εικόνα της ανακύκλωσης των πλαστικών φιαλών στην Ελλάδα. Σαν ΟΕΑ έχουμε υπόψη μας και καταθέτουμε προς συζήτηση τα εξής δεδομένα:
- Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν υποβληθεί στον ΕΟΑΝ, ανακύκλωση της πλαστικής φιάλης (μέσω του ΣΕΔ ΕΕΑΑ) στην Ελλάδα είναι της τάξης του 31-34% με εκτιμώμενο κόστος περίπου 100-130€/t.Τα δεδομένα αυτά αφορούν τις πλαστικές φιάλες που συλλέγονται από το min~98% των ανακτημένων ποσοτήτων συσκευασιών μέσω του ΣΕΔ ΕΕΑΑ. Το υπόλοιπο max~2% των ανακτημένων συσκευασιών συλλέγεται από το άλλο ΣΕΔ της Ανταποδοτικής Ανακύκλωσης (ΑΑ).
- Τα όρια της χωριστής συλλογής με χωριστά ρεύματα πλαστικής φιάλης είναι μεγάλα, αλλά είναι πολύ αβέβαιο ότι μπορούν να φθάσουν το επίπεδο του 77% το 2025 και το 90% που απαιτεί η Οδηγία για το έτος 2029.
- Η εφαρμογή συστήματος εγγυοδοσίας(DRS) στην Ελλάδα, σύμφωνα με την ευρωπαϊκή εμπειρία, έχει κόστος που κυμαίνεται από 800-1.600€/t. Παράλληλα, η εγγυοδοσία έχει μεν μεγάλο κόστος, αλλά εάν σχεδιαστεί σωστά μπορεί να επιτύχει ποιοτική χωριστή συλλογή ακόμη και περισσότερο από 90%.
- Σήμερα το κόστος της συνολικής ανακύκλωσης συσκευασιών για τους παραγωγούς (άρα και καταναλωτές) ανέρχεται σε περίπου 25 εκατ. € ετησίως και τα επόμενα έτη θα ανέβει περίπου στα 40 εκατ. € ετησίως. Φθάνουν αυτοί οι πόροι; Απαντάμε ΟΧΙ και θα πρέπει να γίνουν περαιτέρω αυξήσεις για να μπορούμε να επιτύχουμε τους διαχρονικούς ευρωπαϊκούς στόχους. Όμως εάν προχωρήσουμε άμεσα σε εγγυοδοσία της πλαστικής φιάλης το κόστος μόνο για την ανάκτηση – ανακύκλωση της πλαστικής φιάλης θα ανέλθει στα min 80 εκατ. € ετησίως. Εάν στην εγγυοδοσία μπει και η γυάλινη φιάλη και το αλουμινένιο κουτάκι, τότε το κόστος αυξάνει σε πολύ μεγαλύτερα επίπεδα.
- Η Ελλάδα πρέπει να καλύψει μέχρι το 2025 την απόσταση μεταξύ του σημερινού 31-34% ανακύκλωσης στην πηγή της πλαστικής φιάλης και του 77% που είναι ο στόχος της Οδηγίας για το 2025 και του στόχου 90% για το 2029.
Άρα, το δίλημμα που τίθεται άμεσα για τη χώρα είναι: Να προχωρήσουμε απ’ ευθείας σε κάποιο σύστημα εγγυοδοσίας (DRS) με πολύ σημαντικό κόστος; ή να ξεκινήσουμε από τη βελτιστοποίηση της χωριστής συλλογής της πλαστικής φιάλης με ένα υποπολλαπλάσιο κόστος και στην πορεία να εκτιμήσουμε εάν και πως θα εφαρμόσουμε κάποιο σύστημα εγγυοδοσίας (DRS) εάν διαπιστώσουμε ότι δεν επιτυγχάνεται ο στόχος για χωριστή συλλογή των πλαστικών φιαλών κατά 77% μέχρι το 2025;
Η απάντηση που δίνουμε σήμερα είναι ότι η δεύτερη εκδοχή είναι σαφώς η πιο ρεαλιστική και συμφέρουσα για την κοινωνία. Με βάση αυτή την εικόνα και το σκεπτικό προτείνονται προς περαιτέρω συζήτηση και διερεύνηση τα εξής μέτρα.
Προτεινόμενα μέτρα για τα έτη 2020-2024
- Δημιουργία ειδικού ρεύματος συλλογής για τις πλαστικές φιάλες μέσα στα υπάρχοντα ΣΕΔ. Η χωριστή συλλογή της πλαστικής φιάλης μπορεί να γίνεται με χωριστό κάδο ή με χωριστή σακούλα συλλογής, ανάλογα τις συνθήκες και τα δεδομένα κάθε δήμου και κάθε σημείου συλλογής. Η πρόταση αυτή είναι τεχνικο-οικονομική και πρέπει να διερευνηθεί αναλυτικά μεταξύ των ενδιαφερόμενων και εμπλεκόμενων φορέων.
- Πύκνωση των μέσων προσωρινής αποθήκευσης (κάδοι, σακούλες) συνολικά για την ανακύκλωση, αλλά και για την πλαστική φιάλη, σε όλους τους δήμους της χώρας, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε χώρους μεγάλης παραγωγής πλαστικής φιάλης, όπως παραλίες, αθλητικούς χώρους, πλατείες, λιμάνια, σιδηροδρομικοί σταθμοί, αεροδρόμια, εμπορικά κέντρα, τουριστικές περιοχές κ.α.
- Υλοποίηση ιδιαίτερης εκστρατείας ενημέρωσης για τη χωριστή συλλογή της πλαστικής φιάλης, που θα εξειδικεύεται ανάλογα το δήμο και τους χώρους παραγωγής πλαστικής φιάλης.
- Σταμάτημα της επιδότησης προς τους καταναλωτές των 0,03€/πλαστική φιάλη από το ΣΕΔ ΑΑ, διότι α) δεν δίνεται αυτή η χρηματοδότηση από τους υπόχρεους παραγωγούς του ΣΕΔ ΑΑ, όπως προβλέπεται από την αρχική Οδηγία ΕΕ/62/1992 και όπως έχει τροποποιηθεί έκτοτε, β) με την επιδότηση αυτή ανεβαίνει το κόστος συλλογής με το ΣΕΔ ΑΑ σε τεράστια ύψη της τάξης των 2.300 €/t, που είναι απαγορευτικά για την κοινωνία, γ) δεν θα λειτουργήσει η χωριστή συλλογή της πλαστικής φιάλης με χωριστό ρεύμα συλλογής, αφού πολλοί θα αφαιρούν τις πλαστικές φιάλες από το χωριστό ρεύμα και θα το τοποθετούν στα Σπιτάκια του ΣΕΔ ΑΑ για να παίρνουν τα 0,03€/πλαστική φιάλη.
- Εκπόνηση τεχνοοικονομικής μελέτης για την εφαρμογή του DRS στην Ελλάδα για όλα τα σενάρια εφαρμογής του (μόνο πλαστική φιάλη ή/και με γυάλινη φιάλη ή/και με αλουμινένιο κουτάκι ή για τα τρία υλικά μαζί), ώστε να ξέρουμε τα τεχνικά και κυρίως τα οικονομικά δεδομένα του DRS για να παρθούν οι βέλτιστες αποφάσεις για την κοινωνία και το περιβάλλον.
- Άμεση πιλοτική λειτουργία συστήματος εγγυοδοσίας (DRS) σε κλειστές περιοχές π.χ. σε κάποια νησιά ή σε οριοθετημένους δήμους για να εξαχθούν συμπεράσματα για την αποτελεσματικότητα συλλογής της πλαστικής φιάλης και για την καλύτερη προετοιμασία εάν τελικά υιοθετηθεί ένα γενικευμένο σύστημα DRSστην Ελλάδα.
Προτεινόμενα μέτρα για το 2025 και μετά
- Τα έτη 2020-2023 θα εκτιμάται διαχρονικά εάν επιτυγχάνεται ο στόχος της χωριστής συλλογής του 77% της Οδηγίας για το 2025.
- Εάν εκτιμηθεί μέσα στο 2023 ότι τελικά θα επιτευχθεί ο στόχος του 2025 εντείνουμε τις προσπάθειες σαν χώρα για να επιτύχουμε και τον στόχο του 90% για το 2029 με συνέχιση της χωριστής συλλογής χωρίς εγγυοδοσία. Μέσα στο 2027 θα εκτιμηθεί εάν επιτυγχάνεται ο στόχος της χωριστής συλλογής του 90% της Οδηγίας για το 2029. Εάν εκτιμηθεί ότι δεν επιτυγχάνεται τότε οργανώνεται σύστημα εγγυοδοσίας για τις πλαστικές φιάλες, που θα λειτουργήσει από το 2028 και μετά.
- Εάν εκτιμηθεί μέσα στο 2023 ότι δεν επιτυγχάνεται ο στόχος της χωριστής συλλογής του 77% της Οδηγίας για το 2025, τότε οργανώνεται σύστημα εγγυοδοσίας για τις πλαστικές φιάλες, που θα λειτουργήσει από το 2024 και μετά.
Προτείνεται: Άρα, με βάση την παραπάνω ανάλυση προτείνουμε το εάν θα εφαρμοστεί σύστημα εγγυοδοσίας στην Ελλάδα να αποφασιστεί στο 2023. Μέχρι τότε οργανώνεται χωριστή συλλογή της πλαστικής φιάλης με τρόπους που θα προταθούν από τα υπάρχοντα ΣΣΕΔ.
Υπεύθυνος επικοινωνίας: Φίλιππος Κυρκίτσος Πρόεδρος της ΟΕΑ