Η αυξημένη αποδοχή των πλαστικών από τους καταναλωτές και τη βιομηχανία οφείλεται στα ξεκάθαρα πλεονεκτήματα που αυτά παρουσιάζουν έναντι των άλλων υλικών. Το χαμηλό τους βάρος και οι μικρές απαιτήσεις σε υλικά είναι κατά πολλούς το σημαντικότερό τους προσόν. Σε σύγκριση π.χ. με ένα γυάλινο μπουκάλι, ένα πλαστικό ίδιου όγκου έχει μόλις το ένα όγδοο του βάρους. Επίσης, έχουν καλές μηχανικές αντοχές, δεν αφήνουν το νερό να περάσει και είναι πολύ φθηνά, γεγονός που τα έχει κάνει πολύ δημοφιλή στους καταναλωτές. Από την άλλη τα χαμηλά κόστη παραγωγής, οι εξίσου μικρές απαιτήσεις σε πρώτες ύλες και ενέργεια, οι απλές παραγωγικές διαδικασίες και η μεγάλη ποικιλία των πλαστικών βοήθησαν να αναπτυχθεί μια ακμάζουσα βιομηχανία γύρω από την παραγωγή τους, η οποία, με την επιστήμη των πλαστικών, βρίσκει συνεχώς νέες χρήσεις και νέα υλικά για να ικανοποιήσουν ολοένα αυξανόμενες ανάγκες.
Όλα τα πλαστικά δεν είναι ίδια. Υπάρχουν διάφορα είδη, ανάλογα με τη βασική τους μονάδα. Για παράδειγμα, το ΡΕΤ, το πλαστικό που χρησιμοποιείται στα μπουκάλια του νερού διαφέρει από το Πολυαιθυλένιο που χρησιμοποιείται στις πλαστικές σακούλες και τα δύο με τη σειρά τους είναι πολύ διαφορετικά από το nylon ή το πολυστυρένιο (αφρολέξ). Τα πλαστικά, εκτός από τη σύσταση διαχωρίζονται και από το πώς αντιδρούν στη θέρμανση. Έχουμε έτσι τα θερμοπλαστικά, τα οποία λιώνουν με θέρμανση (όπως για παράδειγμα τα πλαστικά μπουκάλια ή τα τάπερ) και τα θερμοσκληρυνόμενα, τα οποία, όπως δηλώνει και το όνομά τους, σκληραίνουν (π.χ. τα ελαστικά των αυτοκινήτων). Μια άλλη κατηγορία πλαστικών είναι τα ελαστομερή (π.χ. λαστιχάκια). Εδώ πρέπει να διαχωρίσουμε τον όρο πολυμερές από το πλαστικό. Όταν λέμε πολυμερές, αναφερόμαστε στα μακρομόρια, ενώ με τον όρο «πλαστικό» εννοούμε το τελικό προϊόν στο οποίο έχουν μπει πρόσθετα σταθεροποιητές, αντιοξειδωτικά ή χρώματα.
Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει συμφωνία για το χρόνο που απαιτείται για να αποδομηθούν πλήρως τα πλαστικά που πετάμε στα σκουπίδια μας. Υπάρχουν εκτιμήσεις, οι οποίες μιλάνε και για περισσότερα από 500 χρόνια για τα κοινά πλαστικά. Αυτός είναι ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους που δημιουργούν τα πλαστικά για το περιβάλλον. Τα πλαστικά που μένουν στους ΧΥΤΑ ή, ακόμα χειρότερα, στις χωματερές ή τη φύση, παραμένουν εκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να διασπώνται. Ακόμα, τα πρόσθετα που υπάρχουν διαχέονται μέσα από το πλαστικό και μπορούν να δημιουργήσουν περιβαλλοντικά προβλήματα. Επίσης, στην περίπτωση πυρκαγιάς σε μία χωματερή, η καύση πλαστικών υλικών μπορεί να προκαλέσει την έκλυση τοξικών αερίων (π.χ. η ανεξέλεγκτη καύση PVC ενδέχεται να προκαλέσει εκπομπές διοξινών). Κίνδυνος από τα πλαστικά, όταν αυτά απορριφθούν στη φύση, υπάρχει και για τα άγρια ζώα, τα οποία τραυματίζονται και πολλές φορές πεθαίνουν από αυτά. Τέλος, να μην ξεχνάμε ότι η πλειονότητα των πλαστικών παράγεται από κλάσματα του πετρελαίου, το οποίο είναι μη ανανεώσιμος πόρος.
Οι ποσότητες των πλαστικών που παράγονται κάθε χρόνο ξεπερνούν τους 250 εκατομμύρια τόνους και η ζήτηση για αυτά συνεχώς αυξάνεται. Ένα πολύ σημαντικό ποσοστό αυτών προορίζεται για χρήσεις με μικρό χρόνο ζωής όπως π.χ. για συσκευασίες προϊόντων. Δεδομένων των κινδύνων που παρουσιάζουν τα πλαστικά είναι πολύ σημαντικό αυτά να μην καταλήγουν στο περιβάλλον.
Σήμερα, οι καταναλωτές, εμείς, πετάμε πολύ εύκολα τα πλαστικά υλικά μας (κυρίως τις συσκευασίες) στα σκουπίδια, αγνοώντας ότι μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον αλλά και ότι αποτελούν χρήσιμη πρώτη ύλη για τη βιομηχανία πλαστικών. Η ανακύκλωση των πλαστικών είναι κάτι στο οποίο μπορούμε πολύ εύκολα να βοηθήσουμε. Όλες οι πλαστικές συσκευασίες έχουν πάνω τους μια ειδική σήμανση που δείχνει από τι υλικό είναι φτιαγμένες και βοηθάει τον εργάτη στα ΚΔΑΥ να τις ξεχωρίσει. Αυτό έχει μεγάλη σημασία γιατί, δυστυχώς, τα διαφορετικά πλαστικά σπάνια μπορούν να αναμιχθούν μεταξύ τους κατά την ανακύκλωσή τους. Η ανακύκλωση γίνεται συνήθως με μηχανικά μέσα και ανάτηξη για δημιουργία νέων προϊόντων, αφού πρώτα έχουν απομακρυνθεί οι προσμίξεις (ετικέτες, γυαλιά, υπολείμματα). Πιο αποδοτική, αλλά σαφώς δυσκολότερη, είναι η χημική ανακύκλωση, στην οποία το πολυμερές σπάει στα δομικά του στοιχεία, τα μονομερή, διαχωρίζεται και χρησιμοποιείται στη συνέχεια εκ νέου για την παραγωγή νέων πολυμερών. Αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται αυτή τη στιγμή σε περιορισμένο βαθμό, όπως π.χ. στο εργοστάσιο ανακύκλωσης PVC στη Ferrara της Ιταλίας.
Στις παρακάτω ιστοσελίδες μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για την ανακύκλωση συγκεκριμένων πλαστικών.
- www.plasticseurope.org
- www.vinyloop.com
- http://www.substech.com/dokuwiki/doku.php?id=plastics_recycling
- http://www.lotfi.net/recycle/plastic.html
Ένα σημαντικό πρόβλημα σε ότι αφορά τα πλαστικά είναι και η μεγάλη ποσότητα πλαστικής σακούλας που χρησιμοποιείται και διατίθεται καθημερινά. Η ανεξέλεγκτη διάθεση πλαστικών απορριμμάτων τείνει να καταστεί, σε πολλές περιπτώσεις, καταστροφική για την ζωή στον πλανήτη μας. Οι πλαστικές τσάντες είναι εξαιρετικά εύχρηστες, λειτουργικές, ελαφρές, ανθεκτικές και δυστυχώς φθηνές ή δωρεάν για τους καταναλωτές, σε χώρες όπως η Ελλάδα, με αποτέλεσμα να γίνεται κατάχρηση. Κάθε χρόνο στην Ελλάδα χρησιμοποιούμε 10 δισεκατομμύρια πλαστικές σακούλες. Εντούτοις, κάποια καταστήματα σήμερα χρεώνουν στο ταμείο για τις πλαστικές σακούλες. Σε πολλές χώρες του κόσμου σήμερα οι σακούλες, είτε είναι κατασκευασμένες από πλαστικό, χαρτί ή άλλα οργανικά υλικά (βιοαποικοδομήσιμες) χρεώνονται, όπως για παράδειγμα στη Φιλανδία και στη Μάλτα, ενώ σε άλλες φορολογείται η παραγωγή τους, όπως στην Ισλανδία, τη Δανία και στην Ιρλανδία. Επιπλέον, υπάρχουν χώρες στις οποίες έχει απαγορευθεί η χρήση πλαστικής σακούλας, όπως για παράδειγμα στην Τανζανία, τη Νότια Αφρική και την Ινδία.
Στην Ελλάδα 300.000.000 ευρώ υπολογίζεται ότι κοστίζουν οι πλαστικές σακούλες που χρησιμοποιούμε για περίπου 15 λεπτά, δηλαδή όσο χρόνο χρειαζόμαστε για να μεταφέρουμε τα ψώνια μας από το σούπερ μάρκετ ή τα άλλα εμπορικά μαγαζιά στο σπίτι. Μετά τα 300.000.000 ευρώ καταλήγουν στα σκουπίδια μας. Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Επιχειρήσεων Σούπερ Μάρκετ Ελλάδας (ΣΕΣΜΕ) το κόστος των προϊόντων θα μειώνονταν κατά 0,3% του τζίρου αν καταργούνταν η «δωρεάν» !!! διανομή πλαστικής σακούλας.
Οι πλαστικές σακούλες επιβαρύνουν το περιβάλλον με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Οι πλαστικές σακούλες αποτελούν μεγάλο ποσοστό των σκουπιδιών που είναι πεταμένα ανεξέλεγκτα στο περιβάλλον. Σε αντίθεση με τα φυσικά υλικά, δεν διαλύονται στο περιβάλλον παρά μετά από πολλά χρόνια. Στη θάλασσα διαλύονται ακόμα με πιο αργούς ρυθμούς και αποτελούν μεγάλο κίνδυνο για τα πτηνά, τα ψάρια, τα δελφίνια, τις φώκιες και κυρίως τις θαλάσσιες χελώνες. Πολύ συχνά βρίσκονται πλαστικές σακούλες στο στομάχι τέτοιων ζώων. Οι θαλάσσιες χελώνες καταπίνουν με μεγαλύτερη συχνότητα τις διαφανείς πλαστικές σακούλες που μοιάζουν με μέδουσες, το αγαπημένο τους φαγητό. Στο βυθό οι σακούλες καλύπτουν τη θαλάσσια βλάστηση και νεκρώνουν την περιοχή που καλύπτουν. Επιπλέον, το πλαστικό, το οποίο καταλήγει στο περιβάλλον ανεξέλεγκτα ή σε ΧΥΤΑ αποσυντίθεται σιγά σιγά και επιβαρύνει το χώμα και το νερό με επικίνδυνα χημικά από το πλαστικό.
Στον παραπάνω πίνακα περιγράφονται συνοπτικά οι βασικοί ιστορικοί σταθμοί που αφορούν τη χρήση τσαντών μίας χρήσης, αλλά και των επαναχρησιμοποιήσιμων, οι οποίες χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά προϊόντων. Είναι σαφές ότι ένας σημαντικός παράγοντας που επηρέασε την επικράτηση των τσαντών μίας χρήσης είναι και η βιομηχανική επανάσταση μαζί με την καταναλωτική συμπεριφορά που επικράτησε από τον 19ο αιώνα και μετά.
Είδος σακούλας |
Χρήση |
Πλεονεκτήματα |
Μειονεκτήματα |
Πρώτη ύλη |
Πότε εμφανίζεται |
|
Πάνινη |
Φαρμακεία, Βιβλιοπωλεία, Τρόφιμα, Εμπορικά μαγαζιά |
Χρησιμοποιούνται πολλές φορές και μπορούν να πλυθούν | Ο καταναλωτής πρέπει να τις έχει πάντα μαζί του | Βαμβάκι, Φυτικές ίνες, κόρχορος (Ινδικό φυτό) |
Από τους αρχαίους χρόνους μέχρι τη Βιομηχανική Επανάσταση Επανακάμπτει τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη |
| Χάρτινη | Σουπερμάρκετ, Μανάβης, Βιβλιοπωλεία, Φαρμακεία, Μαγαζιά ρούχων Σκουπίδια (ακόμα και οργανικά) | Εύκολη Ανακύκλωση | Απαιτείται ειδική επεξεργασία για να αντέχουν στη μεταφορά μεγάλου βάρους ή για να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για οργανικά απόβλητα προς κομποστοποίηση (τεμαχισμός) | Ξύλο, παλιά χαρτιά | 1700 -1800 |
| Πλαστική σακούλα μιας χρήσης | Σούπερ μάρκετ, εμπορικά καταστήματα, μανάβικα, λαϊκές αγορές κ.α. | Ανθεκτικές στη χρήση, αδιάβροχες, αν και μιας χρήσης θα μπορούσαν να χρησιμοποιούνται πολλές φορές |
Σημαντική κατανάλωση νερού και ενέργειας Μεγάλο πρόβλημα από την παρουσία πλαστικής σακούλας στο περιβάλλον και ιδιαίτερα στη θάλασσα. Θανατώνονται χιλιάδες ή και εκατομμύρια είδη (πουλιά, χελώνες, ψάρια, κα) επειδή καταπίνουν πλαστικές σακούλες και άλλα σκουπίδια |
Πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άλλα πετροχημικά παράγωγα τα οποία μετατρέπονται σε πολυμερή | Μαζικά, κυρίως μετά τα τέλη του 1950 |
| Πλαστική σακούλα πολλ(απλ)ών χρήσεων | Κυρίως σε ολλανδικά και άλλα σούπερ-μάρκετς | Ανθεκτικές στη χρήση, αδιάβροχες, πολλαπλής χρήσης | Έχουν μεγαλύτερο κόστος | Πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άλλα πετροχημικά παράγωγα τα οποία μετατρέπονται σε πολυμερή | Κυρίως από τη δεκαετία του 1990, ως αποτέλεσμα πολιτικών για τη μείωση κι ανακύκλωση συσκευασιών |
| 1η γενιά Βιοδιασπώμενων | Σούπερ μάρκετς | Διασπώνται αλλά τα υπολείμματα δεν είναι ακίνδυνα για το περιβάλλον | Υπολείμματα που δεν είναι ακίνδυνα για το περιβάλλον | Άμυλο, Βαρέα μέταλλα όπως κάδμιο, μόλυβδος και βερύλλιο | Αρχές του 1990 |
| 2η γενιά βιοδιασπώμενων |
Σούπερ μάρκετς Μαγαζιά τροφίμων |
Κομποστοποιήσιμες (διασπώνται σε οργανική ύλη κατάλληλη για την ανάπτυξη των φυτών) | Άμυλο με βιοδιασπώμενα πολυμερή ή πολυλακτικό οξύ | 2000 |