Φίλιππος Κυρκίτσος Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης
Νίκος Χαραλαμπίδης Greenpeace
Βαγγέλης Κουκιάσας Δίκτυο Μεσόγειος SOS
Αθήνα, 11 Ιουνίου 2015
Οι παρακάτω θέσεις και απόψεις κατατίθενται στα πλαίσια του υπό διαβούλευση Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) με την πρόθεση να συμβάλλουν στην τελική κατάρτιση ενός ολοκληρωμένου, καινοτόμου και κυρίως αποτελεσματικού ΕΣΔΑ. Η Ελλάδα μέχρι σήμερα έχει ταλαιπωρηθεί πάρα πολύ από «κακούς», «μέτριους» ή «καλούς» ΕΣΔΑ, που δυστυχώς ΟΛΟΙ τους δεν κατάφεραν το αυτονόητο, ΝΑ ΕΦΑΡΜΟΣΘΟΥΝ. Άρα, θα πρέπει να αξιοποιήσουμε την μέχρι σήμερα αρνητική εμπειρία και να δώσουμε στο νέο ΕΣΔΑ μεγάλη έμφαση στην ρεαλιστικότητα και αποτελεσματικότητα των στόχων και των μέτρων που θέτει, ώστε να ανατραπούν γρήγορα τα μέχρι σήμερα πολλά αρνητικά δεδομένα στην Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων (ΔΣΑ).
Το γεγονός ότι υστερούμε της συντριπτικής πλειοψηφίας των υπόλοιπων χωρών μελών της ΕΕ μπορεί να αξιοποιηθεί ως ευκαιρία. Εάν αποφύγουμε τα λάθη των πιο προχωρημένων χωρών και εάν υιοθετήσουμε και προσαρμόσουμε στα Ελληνικά δεδομένα ότι πετυχημένο γίνεται διεθνώς, μπορούμε να φθάσουμε πολύ σύντομα τους μέσους όρους της Ευρώπης στη ΔΣΑ και εν συνεχεία να πάμε ακόμη καλύτερα. Η ανακύκλωση – κομποστοποίηση και η εναλλακτική διαχείριση είναι σε κρίσιμο σημείο και μπορούν να «απογειωθούν» τα επόμενα χρόνια, αρκεί να μην επαναλάβουμε λάθη του παρελθόντος και κυρίως να μην κάνουμε καινούργια λάθη.
Τέλος, δρομολογώντας ολοκληρωμένα τις επίσημες σύγχρονες πολιτικές στη ΔΣΑ, δημιουργούμε παράλληλα καλύτερες προϋποθέσεις για ανάπτυξη της οικονομίας, για δημιουργία υγιούς κοινωνικής επιχειρηματικότητας με ταυτόχρονη συμβολή στη μείωση της τεράστιας ανεργίας στη χώρα.
1. ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΕΣΔΑ
Είναι πολύ θετικό, και καθόλου αυτονόητο για την Ελλάδα, το γεγονός ότι το ΕΣΔΑ υιοθετεί με κατηγορηματικό τρόπο τη βασική ιεραρχία διαχείρισης των αποβλήτων (Πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση-κομποστοποίηση, επεξεργασία, τελική διάθεση) και αυτό το αποδεικνύει έμπρακτα με συγκεκριμένες θετικές και καλοδεχούμενες προτάσεις και μέτρα. Μπαίνουν λοιπόν επιτέλους στην επίσημη πολιτική διαχείρισης πάγια αιτήματα και συγκεκριμένες διαχρονικές προτάσεις των οικολογικών οργανώσεων και άλλων φορέων και αυτό το θεωρούμε πολύ θετικό. Τέτοιες θετικές προτάσεις και μέτρα είναι π.χ. η πραγματική διάθεση για μεγιστοποίηση της Διαλογής στην Πηγή (ΔσΠ) των ανακυκλώσιμων υλικών, η έμφαση στη χωριστή συλλογή των βιοαποβλήτων, η δημιουργία Πράσινων Σημείων, η βασική επιλογή της
κομποστοποίησης για την διαχείριση των οργανικών υλικών, η ενίσχυση του ρόλου των δήμων, το άνοιγμα στην κοινωνική οικονομία κ.α.
Σε κάθε περίπτωση, η επιτυχία ενός ΕΣΔΑ δεν κρίνεται από τη διακηρυγμένη και φιλόδοξη στρατηγική του, αλλά: α) από τα συγκεκριμένα και ρεαλιστικά μέτρα που υλοποιούν αυτήν την στρατηγική, β) από το επίπεδο και την θέληση αυτών, που καλούνται να εφαρμόσουν τα όποια μέτρα και γ) από τους οικονομικούς πόρους που θα διατεθούν για την υλοποίησή τους. Και για τις τρεις αυτές προϋποθέσεις της επιτυχίας του ΕΣΔΑ έχουμε πολλή δουλειά μπροστά μας.
Τέλος, στο προτεινόμενο ΕΣΔΑ υπάρχουν προτάσεις και προσεγγίσεις που θα πρέπει οπωσδήποτε να συζητηθούν σε βάθος με όλους τους εμπλεκόμενους και ενδιαφερόμενους φορείς, δεδομένης της πιθανότητας να επιφέρουν αρνητικές επιπτώσεις. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι απαραίτητες ορισμένες διευκρινίσεις ώστε να αποφύγουμε παλινωδίες ανάμεσα σε διαφορετικές ερμηνείες, κάποιες από τις οποίες ενδεχομένως θα μας πάνε πολλά χρόνια πίσω. Επίσης, στο προτεινόμενο
ΕΣΔΑ παρατηρείται υστέρηση και ελλείψεις σε θέματα, που πλέον είναι πολύ ώριμα να τεθούν στην Ελληνική κοινωνία.
Παρακάτω, παρουσιάζουμε αυτά τα θέματα καταθέτουμε κάποιες πρώτες απόψεις και προβληματισμούς ενώ θεωρούμε ότι θα πρέπει να γίνει ένας σύντομος αλλά ουσιαστικός διάλογος, σε μεγαλύτερο βάθος με όλους τους ενδιαφερόμενους και τους αρμόδιους, που εισηγήθηκαν το προς διαβούλευση ΕΣΔΑ.
2. ΕΛΛΕΙΨΕΙΣ ΤΟΥ ΕΣΔΑ
Ένα Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) σαφώς δίνει τις πολιτικές και τις κατευθύνσεις για όλα τα σχετικά θέματα. Όμως, όσο πιο συγκεκριμένος και λεπτομερής γίνεται το ΕΣΔΑ σε όλα τα επιμέρους θέματα, τόσο πιο γρήγορα μπορούν να επιτευχθούν οι στόχοι που θέτει. Άρα, το να αφήνουμε τα θέματα να ρυθμίζονται με επόμενες προσεγγίσεις, διαδικασίες και νομοθεσία, απλώς καθυστερεί ή/και αναστέλλει την εφαρμογή του. Άρα, ένα ΕΣΔΑ θα πρέπει να εμπεριέχει, με όση περισσότερη λεπτομέρεια μπορεί, εάν είναι δυνατόν όλες τις κατευθύνσεις, τεχνικές και προτάσεις για κάθε θέμα, ώστε να μην υπάρχουν πολλά περιθώρια ασάφειας και άρα μετέπειτα καθυστερήσεων ή αναβολών. Με βάση αυτή την εμπειρία, αναφερόμαστε επιγραμματικά παρακάτω σε κάποιες βασικές προτάσεις, που εκτιμάμε ότι μπορούν να συμπεριληφθούν στο ΕΣΔΑ, ώστε να υποστηριχθεί και επιταχυνθεί η επίτευξη των φιλόδοξων στόχων του. Αυτές οι προτάσεις είναι οι εξής:
2.1 ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ
1. Πολιτική προσωρινής αποθήκευσης απορριμμάτων: Μέχρι σήμερα, απουσιάζει από όλα τα ΕΣΔΑ η πολιτική για την προσωρινή αποθήκευση των απορριμμάτων ή των προδιαλεγμένων υλικών στο δομημένο αστικό περιβάλλον. Θα πρέπει για τα νέα κτίρια να θεσμοθετηθεί πολεοδομική ρύθμιση για την ενσωμάτωση εντός των ορίων του κάθε κτιρίου, ενός επαρκούς αριθμού κάδων ή μέσων προσωρινής αποθήκευσης, τόσο μέσα σε κάθε κατοικία (ή διαμέρισμα) για την προσωρινή αποθήκευση των διαχωρισμένων υλικών, όσο και για το σύνολο των κατοικιών του κάθε κτιρίου στα όριο του οικοπέδου του σε στεγασμένο μικρό
χώρο. Επίσης, για τα υπάρχοντα κτίρια θα πρέπει να προβλεφθεί η δυνατότητα θεσμοθέτησης κινήτρων για δημιουργία χώρου τοποθέτησης κάδων μέσα στα όρια των
κτιρίων (όπου είναι τεχνικά εφικτό). Τέλος, σε όσα κτίρια δεν μπορεί να γίνει η ανάλογη κατασκευαστική παρέμβαση, να προβλεφθεί η μόνιμη και σταθερή τοποθέτηση κάδων για τις ανάγκες του κτιρίου μειώνοντας εν ανάγκη (μόλις κατά μία) τις θέσεις στάθμευσης μπροστά στο κτίριο. Η ρύθμιση αυτή θα διευκολύνει τους δημότες στην επίτευξη υψηλών στόχων ΔσΠ, που είναι το ζητούμενο, καθώς επίσης θα μειώσει τις αφαιρέσεις-κλοπές υλικών από τους κάδους και θα έχει σημαντικές θετικές συνέργειες και με άλλους στόχους του ΕΣΔΑ (π.χ. εφαρμογή του ΠΟΠ).
2. Ιδιαίτερη αναφορά για τη μείωση της πλαστικής σακούλας: Πέρα από την παραπομπή στο Εθνικό Σχέδιο Πρόληψης, θα μπορούσε να δοθεί ένα «στίγμα» και στο ΕΣΔΑ π.χ. με συγκεκριμένη αναφορά στο αντιπροσωπευτικότερο ίσως παράδειγμα ΠΡΟΛΗΨΗΣ, που αφορά στη μείωση της πλαστικής σακούλας. Η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες με την μεγαλύτερη κατά κεφαλή κατανάλωση πλαστικής σακούλας στην ΕΕ, ενώ η ΕΕ δίνει μεγάλη προτεραιότητα στο θέμα, λόγω των σοβαρών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Οικολογικές οργανώσεις έχουν καταθέσει συγκεκριμένες και ώριμες σχετικές προτάσεις, που μπορούν να ανατρέψουν τα σημερινά πολύ αρνητικά δεδομένα. Αυτές οι προτάσεις περιλαμβάνουν τα εξής: α) κατάργηση της δωρεάν παραλαβής των πλαστικών σακουλών από τα καταστήματα
και χρέωση ελάχιστης τιμής κόστους στους καταναλωτές, με ταυτόχρονη ισόποση μείωση του κόστους των προϊόντων, β) υιοθέτηση κινήτρων για χρήση επαναχρησιμοποιούμενης τσάντας (πάνινης, διχτάκι, πλαστικής), γ) ενδεχόμενη μικρή φορολόγηση της σακούλας μιας χρήσης και δημιουργία ταμείου χρηματοδότησης δράσεων πρόληψης, δ) κίνητρα ή/και υποχρέωση για χρήση κομποστοποιήσιμης σακούλας (με βάση το Ευρωπαϊκό πρότυπο ΕΝ 13432), αλλά και υποχρέωση της χρήσης της, όπου δεν προσφέρονται εναλλακτικές επιλογές.
3. Άμεση θεσμοθέτηση της εθελοντικής εφαρμογής στους δήμους του Πληρώνω Όσο Πετάω
(ΠΟΠ): Τα δημοτικά τέλη σήμερα δεν είναι καθόλου ανταποδοτικά για τα νοικοκυριά, ως όφειλαν, και θα πρέπει να συνδεθούν με την παραγόμενη ποσότητα απορριμμάτων. Έτσι, επιτυγχάνονται τα εξής: α) Δίνεται η δυνατότητα στα οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά να κάνουν ΔσΠ και να μειώσουν σημαντικά τα δημοτικά τους τέλη, β) Δίνονται επιπλέον οικονομικά κίνητρα στους δημότες, ώστε να αυξηθεί η πρόληψη – ανακύκλωση – κομποστοποίηση – εναλλακτική διαχείριση. Το ΠΟΠ είναι σταθερό αίτημα των οικολογικών οργανώσεων τα τελευταία 5 χρόνια και είναι πολύ θετικό που το ΕΣΔΑ υιοθετεί το ΠΟΠ. Προτείνουμε να προχωρήσουμε ένα ακόμη βήμα: να συμπεριλάβουμε στο ΕΣΔΑ την πρόταση για άμεση νομοθετική ρύθμιση της εθελοντικής εφαρμογής του ΠΟΠ στους δήμους, διότι απαγορεύεται από το 1975 με το νόμο 25/21-4-1975!!! Έχουμε επεξεργαστεί (Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης) ολοκληρωμένη πρόταση προσαρμογής της ευρωπαϊκής εμπειρίας του
ΠΟΠ στα Ελληνικά δεδομένα και είναι πλέον ώριμη να αρχίσει η εφαρμογή του. Ας μην μας διαφεύγει ότι η Ελλάδα είναι από τις 2-3 τελευταίες χώρες στην ΕΕ27 που δεν έχει εφαρμόσει ακόμη το ΠΟΠ.
4. Υποχρεωτικό EMAS στο δημόσιο: Η εφαρμογή του περιβαλλοντικού Ευρωπαϊκού πρότυπου EMAS σε έναν οργανισμό περιλαμβάνει και συγκεκριμένα μέτρα για την πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση των αποβλήτων του. Θα έδινε ένα πολύ θετικό μήνυμα προς την κοινωνία εάν γινόταν υποχρεωτική η εφαρμογή του για τους δημόσιους και ευρύτερου δημόσιου φορείς με ένα ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα. Δε μπορεί να ζητάει το κράτος EMAS από τους λοιπούς φορείς και εταίρους και οι δημόσιοι φορείς να μην αναλαμβάνουν την ευθύνη που τους αναλογεί.
5. Άρση πολεοδομικών εμποδίων στη χωροθέτηση Πράσινων Σημείων: Δεν αρκεί να επιδιώκεται «ένα Πράσινο Σημείο σε κάθε δήμο» εάν δεν επιτευχθεί η άρση των πολεοδομικών εμποδίων στη χωροθέτηση των Πράσινων Σημείων ή/και Ολοκληρωμένων Πράσινων Σημείων (μαζί με Κέντρα Επαναχρησιμοποίησης) εντός των αστικών χώρων, αγροτικής γης ή και αλλού. Στο ΕΣΔΑ πρέπει να προβλεφθεί μία τέτοια απαραίτητη ρύθμιση.
6. Συγκεκριμένη πολιτική υπέρ της επαναχρησιμοποίησης και της κοινωνικής
επιχειρηματικότητας: Θεσμοθέτηση συγκεκριμένων κινήτρων για τη δημιουργία δραστηριοτήτων επαναχρησιμοποίησης πολλών κατηγοριών αντικειμένων, όπως έπιπλα, ρουχισμός, ηλεκτρικές συσκευές, είδη οικιακής χρήσης, παιχνίδια, κ.α. Τέτοια κίνητρα μπορεί να είναι συγκεκριμένα χρηματοδοτικά εργαλεία και πλεονεκτήματα προς δήμους και κοινωνικές επιχειρήσεις, η υπαγωγή στο χαμηλό ΦΠΑ, ειδικά κίνητρα για τις κοινωνικές επιχειρήσεις, όπως π.χ. η επαναφορά της μη φορολόγησης των πλεονασμάτων των ΚΟΙΝΣΕΠ. Η ουσιαστική διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους και ενδιαφερόμενους φορείς μπορεί να αποδώσει πολλούς καρπούς στον προσδιορισμό ρεαλιστικών κινήτρων ή άλλων μέτρων πολιτικής υπέρ της επαναχρησιμοποίησης.
7. Θεσμοθέτηση κινήτρων για συστηματικά προγράμματα ενημέρωση στους δήμους: Το ΕΣΔΑ μπορεί να θεσμοθετήσει κίνητρα για υλοποίηση από τους δήμους συστηματικών δράσεων ευαισθητοποίησης – ενημέρωσης των δημοτών (για την επιτυχία της πρόληψης, επαναχρησιμοποίησης, Διαλογής στην Πηγή – ΔσΠ, ανακύκλωσης, κομποστοποίησης). Όσοι δήμοι διαθέτουν π.χ. το 4% του συνολικού κόστους διαχείρισης των απορριμμάτων τους για ενημέρωση θα μπορούσαν να επιδοτούνται σε κάποιο ποσοστό από το Ειδικό Τέλος Ταφής, που θα έπρεπε να είχε επιβληθεί από 1/1/2014 με βάση το νόμο 4042/2012. Ταυτόχρονα, με την ενημέρωση η μείωση του κόστους διαχείρισης των δήμων εκτιμάται ότι θα είναι πολύ μεγαλύτερη του 4% και άρα θα έχουν πολύ σημαντικά οφέλη και οι δήμοι.
8. Ετήσια αξιολόγηση όλων των δήμων: Η αξιολόγηση είναι ένα πολύτιμο εργαλείο ενός ΕΣΔΑ για την αποτελεσματική εφαρμογή του. Προτείνεται να συμπεριληφθεί στο ΕΣΔΑ συγκεκριμένη πρόταση υποχρεωτικής και ετήσιας αξιολόγησης των δήμων, που να συμπυκνώνεται στην υποχρέωση απάντησης συγκεκριμένου ερωτηματολογίου, που θα ελέγχεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Το ερωτηματολόγιο θα ποσοτικοποιεί τις επιδόσεις του κάθε δήμου στην Πρόληψη – Προετοιμασία για Επαναχρησιμοποίηση – Ανακύκλωση & Κομποστοποίηση – Εναλλακτική Διαχείριση – Εφαρμογή της ΔσΠ – Δράσεων Ενημέρωσης (και
ότι άλλο απαιτηθεί) και θα κατατάσσει τους δήμους ανάλογα. Από τα ελεγμένα αποτελέσματα των ερωτηματολογίων θα βραβεύονται ετησίως οι 5 καλύτεροι δήμοι και οι
επιδόσεις όλων των δήμων θα δημοσιοποιούνται, σαν ένα μέτρο επιβράβευσης/πίεσης για μεγαλύτερη προσπάθεια. Κάθε δήμος θα μπορεί να βραβεύεται μία φορά μέσα σε μια δημαρχιακή θητεία. Προτείνεται αυτή η διαδικασία να γίνεται στον ΕΟΑΝ, όπου ήδη έχει γίνει μία πολύ καλή προεργασία σε αυτήν την κατεύθυνση και θα μπορούσε άμεσα να ξεκινήσει ένας τέτοιος θεσμός αξιολόγησης. Τα στοιχεία, που θα συγκεντρώνονται από τους δήμους θα αξιοποιούνται και για την συνολική παρακολούθηση και αξιολόγηση της εφαρμογής του ΕΣΔΑ, της καταγραφής των αδύναμων σημείων και του σχεδιασμού διορθωτικών ενεργειών σε συνεργασία με τους συναρμόδιους φορείς.
2.2 ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ
1. Να συμμετέχουν και οι εκδότες στο κόστος ανακύκλωσης για το έντυπο χαρτί: Ενώ προβλέπεται στο ΕΣΔΑ η συλλογή του έντυπου χαρτιού, δεν προβλέφτηκε, σύμφωνα με τις αρχές «ο ρυπαίνων πληρώνει» και «της ευθύνης του παραγωγού», να συμμετέχουν στο κόστος
της ανακύκλωσής του και οι παραγωγοί του, που είναι οι εκδότες. Μπορεί λοιπόν να δημιουργηθεί από τους εκδότες, είτε ένα νέο ΣΕΔ, είτε να συνεργαστούν με υπάρχοντα ΣΕΔ για την ανακύκλωση και του έντυπου χαρτιού. Έτσι, θα αυξηθούν οι πόροι για την ανακύκλωση γενικότερα του χαρτιού και θα αποκατασταθεί μία διαχρονική αδικία στον επιμερισμό του κόστους. Σήμερα, το κόστος ανακύκλωσης του έντυπου χαρτιού το επωμίζεται άδικα το σύνολο των καταναλωτών, μέσα από το κόστος ανακύκλωσης των συσκευασιών.
2. Άμεση δημιουργία νέων ΣΕΔ: Επέκταση της ευθύνης του παραγωγού με υποχρέωση δημιουργίας συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης (ΣΕΔ) για τα έπιπλα, τον ρουχισμό, τα τηγανέλαια και τα Πετρελαιοειδή Απόβλητα Κατάλοιπα (ΠΑΚ), κατά τα πρότυπα του ν. 2939, από τις σχετικές παραγωγικές βιομηχανίες, το εμπόριο, ναυτιλιακές επιχειρήσεις ή τις αντιπροσωπείες.
3. Προετοιμασία για ομαλή ανακύκλωση των Φ/Β στο μέλλον: Χρειάζεται από τώρα συγκεκριμένη παρέμβαση για την επίλυση των προβλημάτων ανακύκλωσης των φωτοβολταϊκών (Φ/Β), που θα ολοκληρώνουν στο μέλλον τον κύκλο ζωής τους. Υπάρχουν από τις οικολογικές οργανώσεις κατατεθειμένες προτάσεις, που μπορούν να συμπεριληφθούν στο ΕΣΔΑ και να δρομολογηθεί η λύση.
4. Υποχρεωτική χρήση ανακυκλωμένου έντυπου χαρτιού στο δημόσιο: Υποχρεωτική χρήση χαρτιού με προδιαγραφές του σχετικού Ευρωπαϊκού Οικολογικού Σήματος στους δημόσιους και ευρύτερου δημόσιου φορείς και ιδιαίτερα στα σχολικά και πανεπιστημιακά βιβλία. Έτσι, θα ανοίξει επιτέλους άμεσα η αγορά του έντυπου ανακυκλωμένου χαρτιού και στους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας με πολλαπλά οφέλη σε πολλά επίπεδα. Τέλος, με το μέτρο αυτό ανοίγει ο δρόμος και για τις Βιώσιμες Δημόσιες Προμήθειες (ΒΔΠ).
2.3 ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔσΠ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ
Ο φιλόδοξος και θετικός στόχος για 40% ΔσΠ των οργανικών μέχρι το 2020 θα μείνει ευχολόγιο, εάν δεν υποστηριχθεί με τα απαραίτητα θεσμικά και τεχνικά μέτρα, υποχρεώσεις και οικονομικά εργαλεία. Στο ΕΣΔΑ προτείνονται διάφορα μέτρα, αλλά εκτιμάται ότι θα πρέπει να συμπληρωθεί και με αρκετά ακόμη. Παρακάτω προτείνουμε κάποια σημαντικά μέτρα, που θα μπορούσαν να προστεθούν στο ΕΣΔΑ.
1. Υποχρέωση για κάλυψη με οικιακή κομποστοποίηση του 5% και 10% των δημοτών στους
δήμους μέχρι το 2020 και 2030: Προτείνεται να προβλεφτεί στο ΕΣΔΑ η υποχρέωση των δήμων για τη σταδιακή επίτευξη ελάχιστου ποσοστού κάλυψης 5% και 10% των δημοτών με κάδους οικιακής κομποστοποίησης και συστηματικής υποστήριξής τους μέχρι το 2020 και 2030 αντίστοιχα. Αυτός ο στόχος είναι ρεαλιστικός ακόμη και στους πιο πυκνοκατοικημένους δήμους των αστικών πολεοδομικών συγκροτημάτων.
2. Στόχοι για την επί τόπου κομποστοποίηση με Μηχανικούς Κομποστοποιητές: Η δυνατότητα χρήσης Μηχανικών Κομποστοποιητών (ΜΚ) για επί τόπου διαχείριση των οργανικών από μεγάλους παραγωγούς, μπορεί να συνοδευτεί και με αντίστοιχο χρονοδιάγραμμα επίτευξης
ποσοτικών στόχων, ως εξής: Το 2%, 6% και 15% των οργανικών να κομποστοποιείται σε ΜΚ μέχρι το 2020, 2030 και 2040 αντίστοιχα. Αυτοί οι εθνικοί στόχοι είναι επιτεύξιμοι με τη θεσμοθέτηση κινήτρων και αντικινήτρων προς τους χρήστες τους (ΠΟΠ, δημιουργία ΣΕΔ, μερική χρηματοδότηση κ.α.).
3. Χρονοδιάγραμμα τοποθέτησης καφέ κάδου για τα οργανικά: Η υποχρεωτική χωριστή συλλογή των βιοαποβλήτων και κυρίως των υπολειμμάτων τροφών, που προβλέπεται στον ΕΣΔΑ, θα πρέπει να συνοδευτεί και με χρονοδιάγραμμα επίτευξης. Προτείνεται να τοποθετηθούν στους δήμους διακριτοί καφέ κάδοι για τα οργανικά υλικά, με κάλυψη ολόκληρης της χώρας μέχρι το 2020. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί κατά 50% μέχρι το 2017 και κατά 100% μέχρι το 2020. Μάλιστα, το ΕΣΔΑ θα πρέπει ταυτόχρονα να προτρέπει ή/και να υποχρεώνει τους δήμους και τους δημότες στη σταδιακή χρήση κομποστοποιήσιμων σακουλών (κατά το ευρωπαϊκό πρότυπο ΕΝ 13432) για την τοποθέτηση των βιοαποβλήτων. Έτσι, θα μειωθεί και το συνολικό κόστος της κομποστοποίησης. Το κόστος για τους κάδους μπορεί να καλυφθεί είτε με Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ) για τα οργανικά (βλέπε επόμενη πρόταση), είτε από τους ίδιους τους δήμους στα πλαίσια της σταδιακής αντικατάστασης των σημερινών μεγάλων κάδων για τα σύμμεικτα απορρίμματα. Το χρονοδιάγραμμα αυτό αφήνει το περιθώριο να αναπτυχθούν οι κατάλληλες υποδομές κομποστοποίησης για την απορρόφηση των διαχρονικά αυξανόμενων προδιαλεγμένων οργανικών.
4. Δημιουργία νέου ΣΕΔ για τα οργανικά: Επέκταση της ευθύνης του παραγωγού με υποχρέωση δημιουργίας Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ) για τα οργανικά υλικά, κατά τα πρότυπα του ν. 2939, από τις βιομηχανίες τροφίμων και το χοντροεμπόριο τροφίμων. Το σύστημα αυτό μπορεί σταδιακά να χρηματοδοτεί το αυξημένο κόστος ΔσΠ των οργανικών και το κόστος δημιουργίας πολλών αναγκαίων εγκαταστάσεων κομποστοποίησης στην Ελλάδα.
5. Πρόβλεψη για άρση πολλών νομοθετικών εμποδίων στην κομποστοποίηση: Να προβλεφθεί στον ΕΣΔΑ ότι θα πρέπει άμεσα να αντιμετωπισθούν αρκετά νομοθετικά εμπόδια για την κομποστοποίηση, όπως: η χωροθέτηση μικρών μονάδων κομποστοποίησης σχεδόν παντού, η δυνατότητα τοποθέτησης Μηχανικών Κομποστοποιητών παντού (μέσα σε κτίρια, σε Πράσινα Σημεία κ.α.), η δυνατότητα επί τόπου κομποστοποίησης των κλαδεμάτων σε πάρκα, κήπους, δάση, αγροτικές καλλιέργειες κ.α. Παράλληλα, θα πρέπει οι αρμόδιες υπηρεσίες να επεξεργαστούν χρηματοδοτικά εργαλεία με κίνητρα και αντικίνητρα για την εφαρμογή και επιτυχία της κομποστοποίησης.
3. ΚΡΙΣΙΜΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΟ ΕΣΔΑ ΠΟΥ ΧΡΗΖΟΥΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΩΝ
Όπως αναφέραμε και στην εισαγωγή υπάρχουν αρκετά κρίσιμα σημεία στο ΕΣΔΑ, που δημιουργούν εύλογα ερωτήματα για την σκοπιμότητά τους, την αποτελεσματικότητά τους ή για τον τρόπο εφαρμογής τους, και τα οποία μπορούν να μας οδηγήσουν σε αδιέξοδα, πισωγυρίσματα, αναποτελεσματική αύξηση κόστους ή σε αδράνεια για πολλά χρόνια. Σε αυτά τα κρίσιμα σημεία δεν συμπεριλαμβάνουμε πολλά λανθασμένα στοιχεία, και κατ’ επέκταση λάθος υπολογισμούς και εκτιμήσεις, που εντοπίσθηκαν στην τεχνική-αριθμητική πλευρά του ΕΣΔΑ. Για αυτές τις περιπτώσεις θα έπρεπε να γίνει μία εμπεριστατωμένη τεχνική συζήτηση με τους
χειριστές των υπολογισμών, διότι τίθενται ποσοτικοί στόχοι με λάθος στοιχεία εκκίνησης, με σοβαρές συνέπειες στην τεχνική και νομική επίτευξή τους. Παρακάτω, γίνεται παρουσίαση μόνο στα κρίσιμα σημεία, που επηρεάζουν σοβαρές πτυχές της πολιτικής του ΕΣΔΑ.
3.1 ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΕΥΕΛΙΞΙΑ ΣΤΙΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ ΔΣΠ
Δεν υπάρχει λόγος να εγκλωβιστούμε σε συγκεκριμένο αριθμό κάδων ή ρευμάτων για τη ΔσΠ. Η αποτελεσματική ΔσΠ είναι μία τεχνική και οικονομική εξίσωση, όπου υπεισέρχονται κάθε χρονική στιγμή πολλοί αστάθμητοι παράγοντες. Για το λόγο αυτό δεν υπάρχει βέλτιστος αριθμός κάδων ή ρευμάτων, αλλά κάθε φορά σε κάθε περιοχή θα πρέπει να αναζητούμε τη βέλτιστη επιλογή. Η αυστηρή νομοθέτηση συγκεκριμένου αριθμού κάδων ή ρευμάτων, μόνο επιπλέον κόστος θα φέρει
στην ανακύκλωση χωρίς κατ’ ανάγκη να αυξήσει τις ανακτώμενες ποσότητες.
Ως οικολογικές οργανώσεις έχουμε προτείνει η πολιτεία να είναι πολύ ευέλικτη στο θέμα του αριθμού των κάδων ή των ρευμάτων για να πετύχουμε ποιοτική, αποτελεσματική και οικονομική ΔσΠ. Αυτή η πολιτική θα πρέπει να είναι προσαρμόσιμη στις γεωγραφικές και τοπικές συνθήκες, στην οικονομική κατάσταση και τα τεχνικά δεδομένα και να παρακολουθεί συνεχώς τις συνθήκες και αναλόγως να προσαρμόζεται. Για παράδειγμα, σε αυτή την περίοδο της οικονομικής κρίσης οι
οικολογικές οργανώσεις θεωρούμε ότι η αποδοτικότερη και οικονομικότερη ανακύκλωση μπορεί να γίνει με ταυτόχρονο συνδυασμό διαφόρων μεθόδων ΔσΠ, ανάλογα με την περιοχή ως εξής:
- Στις απομακρυσμένες περιοχές, δήμους και νησιά μπορεί να υπάρχει ξεχωριστό ρεύμα ή κάδος για το χαρτί, στοχευμένο ρεύμα για το γυαλί, ξεχωριστό ρεύμα για μέταλλα & πλαστικά μαζί ή ακόμη και ξεχωριστά ρεύματα για επιμέρους υλικά, εάν κριθεί κατά τόπους αποδοτικό. Π.χ. σε πολύ τουριστικές περιοχές το καλοκαίρι θα μπορούσε να σχεδιαστεί και η στοχευμένη συλλογή αλουμινίου, πλαστικού PET κ.α.
- Στα μεγάλα αστικά κέντρα, που βρίσκεται το περίπου 80% του πληθυσμού, αρκεί σήμερα ένας ξεχωριστός κάδος ή ρεύμα για πλαστικά-μέταλλα-μικτές συσκευασίες και χαρτί μαζί, ένας στοχευμένος κάδος για το γυαλί και πιλοτικά προγράμματα με ξεχωριστό κάδο για το χαρτί σε κάποιους αντιπροσωπευτικούς δήμους, που αργότερα μπορούν να επεκταθούν και σε όλους τους δήμους, όταν το χαρτί δεν θα αφαιρείται-κλέβεται όπως σήμερα. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ξεχωριστή καμπάνα ή κάδος για το χαρτί σε προστατευόμενα σημεία (π.χ. σχολεία, εμπορικά κέντρα, χώρους γραφείων, χώρους συνάθροισης πολλών ατόμων κ.α.).
- Επέκταση κάδων: Επειδή οι πόροι δεν είναι απεριόριστοι, είναι αποδοτικότερο να επενδύσουμε πρώτα στην πύκνωση των συστημάτων συλλογής (λιγότεροι κάτοικοι ανά κάδο) και στην γεωγραφική επέκταση για πλήρη κάλυψη της Ελλάδας και μετά να επενδύσουμε σε περισσότερους κάδους και ρεύματα ανά υλικό.
- Νέοι μέθοδοι ΔσΠ: Θα πρέπει να δοκιμαστούν και στην Ελλάδα και άλλοι μέθοδοι ΔσΠ, όπως η αποκομιδή Πόρτα – Πόρτα ή η διαχωρισμένη χρονικά αποκομιδή και αφού αξιολογούμε τα αποτελέσματα, ανάλογα να τροποποιούμε διαχρονικά τις επιλογές μας, με οδηγό πάντα το βέλτιστο ποιοτικό & ποσοτικό αποτέλεσμα με το μικρότερο δυνατό κόστος. Αυτές οι δύο μέθοδοι ΔσΠ δεν απαιτούν υποχρεωτικά κάδους και μπορούν να αλλάξουν ριζικά την ΔσΠ, άρα θα πρέπει να τις δοκιμάσουμε προσαρμοσμένες στα Ελληνικά δεδομένα.
Δεν πρέπει να κάνουμε το ίδιο λάθος, που έγινε τον Δεκέμβριο του 2014 με τη νομοθετικήπρόταση του τότε υπουργού ΠΕΚΑ κ. Μανιάτη, η οποία προσπάθησε να νομοθετήσει 4 υποχρεωτικά ρεύματα (χαρτί, γυαλί, μέταλλο, πλαστικό), όταν είναι γνωστό ότι υπάρχουν ανυπέρβλητα τεχνικά και οικονομικά εμπόδια. Για παράδειγμα δεν έχει νόημα να τοποθετείται ξεχωριστό ρεύμα ή κάδος για τα πλαστικά, τα οποία είναι 7-10 διαφορετικά πολυμερή και ως εκ τούτου θα πρέπει να μεταφερθούν υποχρεωτικά για περαιτέρω πλήρη διαχωρισμό, ώστε μετά να οδηγηθούν σε διαφορετικούς αποδέκτες για τελική ανακύκλωση. Αυτό ισχύει και για τα μέταλλα, που είναι τριών ειδών. Άρα είναι πολύ αποδοτικό να μπαίνουν τα πλαστικά, οι μικτές συσκευασίες και τα μέταλλα μαζί και να γίνεται σε επόμενο στάδιο ο ακριβής διαχωρισμός τους (π.χ. στα υπάρχοντα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών – ΚΔΑΥ) και η προώθηση για ανακύκλωση στους διαφορετικούς αποδέκτες. Επίσης, δεν υπάρχει κανένα όφελος σήμερα να τοποθετηθούν παντού στις μεγάλες πόλεις ξεχωριστοί διάσπαρτοι κλασικοί κάδοι για το χαρτί, γιατί απλούστατα θα αφαιρείται πολύ πιο εύκολα από τους ρακοσυλλέκτες.
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η ευελιξία στις μεθόδους ΔσΠ προτείνεται και επίσημα από την ΕΕ σε σχετικό Οδηγό, που εξέδωσε τον Ιούνιο 2012 προς τα κράτη μέλη, για το πώς μπορούν να εφαρμόζουν την Οδηγία 98/2008/EC. Εκεί αναφέρεται ότι κάθε κράτος μέλος μπορεί να κάνει την ΔσΠ με όποια μέθοδο επιλέγει, είτε με ένα, δύο ή όσους κάδους και ρεύματα επιθυμεί, αρκεί να ανακτώνται οι ποσότητες των υλικών που τίθενται ως στόχοι και τα υλικά αυτά να έχουν υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά. Μάλιστα, όλα τα κράτη, ακολουθώντας τις διευκρινήσεις της ΕΕ εφαρμόζουν ένα μεγάλο εύρος μεθόδων και τεχνικών μέσων ΔσΠ για να επιτύχουν τους στόχους της Οδηγίας. Όταν λοιπόν αυτή είναι η μεγάλη εικόνα της ΔσΠ στην ΕΕ, γιατί και η Ελλάδα, εν μέσω της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης, να μην είναι ευέλικτη;
3.2 Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΔΕ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΑΝΑ ΔΗΜΟ
Τι μπορεί να γίνεται σε επίπεδο γεωγραφικών ορίων κάθε δήμου: Οι οικολογικές οργανώσεις είμαστε οι πρώτοι που υποστηρίξαμε ότι οι δήμοι πρέπει να εμπλακούν πολύ περισσότερο στη ΔΣΑ και να επιτρέπουν τα ΠΕΣΔΑ να γίνονται δράσεις και έργα σε τοπικό επίπεδο. Έχουμε δώσει μάχες για αυτό και θα συνεχίσουμε να δίνουμε. Συμφωνούμε με το ΕΣΔΑ ότι η διαχείριση σε απομακρυσμένους δήμους και νησιά μπορεί και πρέπει να γίνεται σχεδόν πλήρως με βάση τα όρια του δήμου. Όμως, στους δήμους των αστικών κέντρων (80% του πληθυσμού) μόνο μερικές σημαντικές πλευρές της ΔΣΑ μπορούν εύκολα να γίνονται σε επίπεδο δήμου, όπως π.χ.: α) πολλές
σημαντικές δράσεις πρόληψης, β) η αποκομιδή, γ) η μεταφορά, δ) η ενημέρωση, ε) η εφαρμογή του ΠΟΠ, στ) η οικιακή κομποστοποίηση, ζ) η κομποστοποίηση οργανικών με μηχανικούς κομποστοποιητές. Για τους υπόλοιπους τομείς διαχείρισης των αποβλήτων ή για γενικότερες δράσεις, θα πρέπει να διευκρινίζεται η στρατηγική στο ΕΣΔΑ και να εξειδικεύεται στα ΠΕΣΔΑ ο τρόπος που εμπλέκονται οι δήμοι στις υπερτοπικές δράσεις και έργα ΔΣΑ.
Τι δε μπορεί να γίνεται σε επίπεδο γεωγραφικών ορίων κάθε δήμου: Όπως αναφέρθηκε πριν, υπάρχουν σημαντικοί τομείς της ΔΣΑ, που μπορεί και πρέπει να γίνονται σε δημοτικό επίπεδο, ενώ υπάρχουν και άλλοι τομείς, που δεν μπορεί να υλοποιούνται πλήρως ή και καθόλου σε δημοτικό επίπεδο και θα πρέπει να αντιμετωπίζονται σε Περιφερειακό επίπεδο ή ακόμη και Εθνικό επίπεδο. Αυτά είναι: α) οι εθνικές δράσεις Πρόληψης, β) οι δράσεις και τα έργα επαναχρησιμοποίησης (εν μέρει με βάση το δήμο), γ) πολλά ειδικά ρεύματα αποβλήτων για ανακύκλωση και εναλλακτική διαχείριση (συσσωρευτές, μπαταρίες, ελαστικά, τηγανέλαια κ.α.), δ) τα Πράσινα Σημεία (ΠΣ) ή τα Ολοκληρωμένα Πράσινα Σημεία (ΟΠΣ), ε) οι μονάδες κομποστοποίησης, στ) οι μονάδες διαχείρισης συμμείκτων και προδιαλεγμένων οργανικών, ζ) η διαχείριση των ΑΕΚΚ, η) τα νοσοκομειακά και επικίνδυνα απόβλητα.
Το παράδειγμα μιας μονάδας κομποστοποίησης: Για όλα τα προηγούμενα μπορούν να αναφερθούν συγκεκριμένα παραδείγματα, όπως το παράδειγμα της δημιουργίας μονάδας κομποστοποίησης. Ένας δήμος, με πληθυσμό μικρότερο από 100.000 κατοίκους, είναι προτιμότερο και οικονομικότερο να αποφασίσει μαζί με τους γειτονικούς του δήμους τι μονάδα κομποστοποίησης χρειάζεται, διότι η μονάδα για να είναι αρκετά οικονομική πρέπει να έχει ένα ελάχιστο κρίσιμο μέγεθος και θα πρέπει να μελετηθούν όλοι οι παράγοντες και των γύρω δήμων για να αποφασιστεί τι δυναμικότητας μονάδα συμφέρει να γίνει στην περιοχή, ώστε να είναι οικονομική και να εξυπηρετεί και κάποιους γειτονικούς δήμους. Επίσης, και η χωροθέτηση μιας μονάδας κομποστοποίησης δεν είναι αυτονόητο, ότι μπορεί να γίνει σε κάθε δήμο, αλλά μπορεί να γίνει εκεί που υπάρχει κατάλληλος χώρος και θετική διάθεση. Ακριβώς το ίδιο πρέπει να γίνει και για τις μονάδες διαχείρισης συμμείκτων, τη χωροθέτηση των ΧΥΤΑ, τα ΠΣ ή τα ΟΠΣ, καθώς επίσης με τις οριζόντιες και Εθνικές Δράσεις Πρόληψης, την ανάπτυξη υποδομών ανακύκλωσης και εναλλακτικής διαχείρισης, την ανάπτυξη της επαναχρησιμοποίησης και της κοινωνικής οικονομίας κ.α. Το ΕΣΔΑ έχει την λογική της Περιφερειακής σχεδίασης, η οποία όμως δεν είναι ενιαία σε όλα τα σημεία του.
Πρώτα ΕΣΔΑ μετά ΠΕΣΔΑ και στο τέλος Τοπικά Σχέδια δήμων: Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι η στρατηγική διαχείριση αυτών των υπερτοπικών τομέων και δράσεων ΔΣΑ θα πρέπει να διευκρινίζεται στο ΕΣΔΑ και να εξειδικεύεται στα ΠΕΣΔΑ και να ακολουθούν τα τοπικά Σχέδια των δήμων, έχοντας σαν δεδομένη την μεγάλη εικόνα των έργων και των μονάδων της ευρύτερης περιοχής τους, ώστε να σχεδιάσουν το μίγμα των μεθόδων, που είναι αποδοτικότερο για τον δήμο τους. Δεν είναι λογικό και καθόλου πρακτικό και ρεαλιστικό να θέλουμε να πάμε ανάποδα, με κατάρτιση των Τοπικών Σχεδίων και μετά με εκπόνηση των ΠΕΣΔΑ, όπως για παράδειγμα ζητείται από διάφορες περιφέρειες.
Προς τα πού θα πάμε στη διαχείριση των συμμείκτων; Μετά την κατάργηση των ΣΔΙΤ και επειδή τα σύμμεικτα θα υπάρχουν ακόμη για χρόνια, πρέπει να δούμε τι θα γίνει με τη διαχείρισή τους; Είναι βέβαιο ότι μέχρι να λειτουργήσει αποτελεσματικά η ΔσΠ, και για αρκετά χρόνια από σήμερα, το μεγαλύτερο ή ένα πολύ σημαντικό ποσοστό των απορριμμάτων δεν θα διαχωρίζονται με ΔσΠ, αλλά θα καταλήγουν σαν σύμμεικτα απορρίμματα στους αντίστοιχους κάδους σκουπιδιών. Αναφέρεται στο ΕΣΔΑ ότι θα θεσμοθετηθεί, ώστε οι δήμοι να μπορούν να υλοποιούν όλο το φάσμα των δράσεων των τοπικών σχεδίων. Δηλαδή θα μπορούν να δημιουργούν και μονάδες διαχείρισης συμμείκτων μέσα σε κάθε δήμο; Θα πρέπει να διευκρινισθεί ξεκάθαρα στο ΕΣΔΑ εάν προτείνει αυτήν την στρατηγική και τεχνική επιλογή ή βλέπει την προώθηση Περιφερειακών μονάδων. Η εκτίμησή μας είναι ότι εάν επικρατήσει η λογική της μονάδας διαχείρισης συμμείκτων ανά δήμο ή ανά μερικούς δήμους, κινδυνεύει να μην μπορεί πρακτικά να εφαρμοσθεί, λόγω προβλημάτων χωροθέτησης, αδειοδότησης και κοινωνικής αποδοχής, ενώ θα έχει πολλαπλάσιο οικονομικό κόστος σε σύγκριση με τη δημιουργία μεγαλύτερων, αλλά ελάχιστων Περιφερειακών μονάδων. Στο σημείο αυτό διευκρινίζουμε ότι οι περιφερειακές μονάδες δεν προτείνεται να τις λειτουργούν κατ’ ανάγκη ιδιώτες, αλλά μπορεί να τις λειτουργούν και με ευθύνη των δήμων ή και των Περιφερειών. Στην Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης μελετήσαμε το συγκεκριμένο πρόβλημα για την Αττική και καταλήξαμε ότι σε σχέση με περιφερειακές μονάδες διαχείρισης συμμείκτων η Αττική χρειάζεται σήμερα εκσυγχρονισμό του ΕΜΑΚ και μία ακόμη μονάδα δυναμικότητας 160.000 t/y/βάρδια, που θα λειτουργεί 24 ώρες ημερησίως και θα μπορεί να δέχεται και προδιαλεγμένα οργανικά με σημαντικά μικρότερη χρέωση, ως κίνητρο για ΔσΠ των οργανικών. Αυτή η πρόταση είναι πολύ πιο οικονομική και ρεαλιστική από το να δημιουργηθούν για παράδειγμα 33 μικρές μονάδες διαχείρισης συμμείκτων ή ακόμη και λιγότερες μονάδες, στους 65 δήμους της Αττικής. Δεν μας είναι σαφές τι ακριβώς προτείνει το ΕΣΔΑ.
Τα ΠΕΣΔΑ μπορούν να συγκρίνουν τις όποιες επιλογές για τις μονάδες συμμείκτων: Αντί να καταργούμε την μία επιλογή (ΣΔΙΤ) και να θεσμοθετούμε την άλλη (μονάδα ανά δήμο?) και επειδή η διαχείριση των συμμείκτων είναι και τεχνικό & οικονομικό θέμα, προτείνουμε το αυτονόητο: Να μελετηθούν και συγκριθούν και οι δύο επιλογές. Τα Περιφερειακά Σχέδια (ΠΕΣΔΑ) σε όλες τις περιφέρειες, μπορούν και πρέπει να μελετήσουν και να συγκρίνουν οικονομικά, περιβαλλοντικά και διαχειριστικά τις δύο εναλλακτικές επιλογές: α) Μία μικρή μονάδα συμμείκτων σε κάθε 1-4 δήμους και β) μία ή περισσότερες μεγαλύτερες περιφερειακές μονάδες. Από την σύγκριση αυτή,
στην οποία θα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψη όλες οι απαραίτητες παράμετροι, θα φανεί ποια είναι η πιο συμφέρουσα επιλογή για τις τοπικές κοινωνίες. Στην Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, αφού κάναμε αυτή την άσκηση σε Αττική και Κρήτη, καταλήξαμε ότι οι κατάλληλου και μικρού σχετικά μεγέθους περιφερειακές μονάδες για τα όποια σύμμεικτα θα παράγονται ακόμη, είναι η πλέον συμφέρουσα επιλογή. Τα ΠΕΣΔΑ θα πρέπει να το διερευνήσουν, ώστε να έχουμε μπροστά μας αντικειμενικά συγκριτικά δεδομένα και να μπορούν να παίρνονται ασφαλέστερες πολιτικές αποφάσεις.
3.3 ΠΟΥ ΘΑ ΚΑΤΑΛΗΓΟΥΝ ΤΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ Ή ΤΑ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΑ;
Στο ΕΣΔΑ δεν είναι πλήρως κατανοητό το που θα οδηγούνται οι μεγάλες ποσότητες συμμείκτων για όσα χρόνια παράγονται ή τα όποια υπολείμματα από μονάδες, που δεν μπορούν να αξιοποιηθούν. Μήπως στους υπάρχοντες ΧΥΤΑ; Μήπως θα «ταξιδεύουν» με τεράστιο κόστος για να πάνε στον πιο κοντινό ΧΥΤΑ; Στην Αττική, για παράδειγμα, θα συνεχίσουν να καταλήγουν στη Φυλή και για πόσο χρονικό διάστημα; Θα δημιουργηθούν και άλλοι ΧΥΤΑ σε Αττική και στις άλλες περιοχές της χώρας; Μήπως κάθε δήμος θα επιδιώξει να δημιουργήσει τον δικό του μικρό ΧΥΤΑ; Ή μήπως το ΕΣΔΑ θεωρεί ότι σε 3-4 χρόνια δεν θα υπάρχουν σύμμεικτα ή υπολείμματα και άρα δεν θα έχουμε ακόμη ανάγκη τους ΧΥΤΑ; Επίσης, υπεισέρχεται και μια νέα παράμετρος στο όλο πρόβλημα, όπου, με βάση την εν εξελίξει αναθεώρηση της Οδηγίας 98/2008 θα απαγορεύεται σύντομα να διατίθενται σε ΧΥΤΥ σύμμεικτα απορρίμματα και ανακυκλώσιμα υλικά με τον φόβο και νέων προστίμων.
Άρα, δυστυχώς, το πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό, διότι εκτιμάμε ότι για αρκετά χρόνια ακόμη θα έχουμε ανάγκη τους ΧΥΤΥ και θα πρέπει να προετοιμασθούμε και συνεννοηθούμε σαν κοινωνία για ρεαλιστικές και αποδεκτές κοινωνικά νέες χωροθετήσεις στις περιοχές, που ήδη έχουν κορεστεί οι υπάρχοντες ΧΥΤΑ. Είναι βέβαιο ότι το ΕΣΔΑ, δεν μπορεί να λύσει άμεσα αυτό τοδιαχρονικό πρόβλημα, όμως το ΥΠΑΠΕΝ, θα πρέπει να λαμβάνει συνεχώς υπόψη του όλες τις εξελίξεις και να κάνει κάθε φορά τις κατάλληλες επιλογές.
3.4 ΑΝΑΚΤΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΛΑΣΠΕΣ
Στο ΕΣΔΑ η κομποστοποίηση της λάσπης από βιολογικούς και η αξιοποίησή της στη γεωργία μπαίνει στο ίδιο επίπεδο με την ανάκτηση ενέργειας από την λάσπη.
Η ανάκτηση ενέργειας από τις λάσπες εάν γίνεται με ξήρανση σε ειδικές μονάδες ή με ηλιακή ξήρανση και μετά καύση σε ιδιαίτερες μονάδες καύσης, έχει τεράστιο κόστος και θα πρέπει να αποκλειστεί για οικονομικούς και μόνο λόγους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα: το κόστος διαχείρισης της λάσπης από την Ψυτάλλεια είναι υπέρογκο επειδή χρησιμοποιεί αυτό τον συνδυασμό μεθόδων. Εάν η ανάκτηση ενέργειας γίνεται με τη μέθοδο της ηλιακής ξήρανσης και μετά χρήση του ξηραμένου υλικού ως εναλλακτικό καύσιμο είναι καλύτερη επιλογή από την προηγούμενη, αλλά είναι σαφώς πιο ακριβή και πολύ λιγότερο φιλική στο περιβάλλον από την κομποστοποίηση.
Αντίθετα, η κομποστοποίηση της λάσπης είναι η φιλικότερη προς το περιβάλλον μέθοδος διαχείρισης, βελτιώνει τη γονιμότητα των ελληνικών εδαφών, βοηθάει την αγροτική παραγωγή και είναι πολύ πιο οικονομική. Πραγματικά, δεν καταλαβαίνουμε τους λόγους της επιλογής και της ανάκτησης ενέργειας από την λάσπη, ούτε έχουν ποτέ εξηγηθεί από τους αρμόδιους. Ελπίζουμε ότι τώρα θα δοθούν κάποιες τεκμηριωμένες εξηγήσεις.
3.5 ΈΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΕΣΟΔΩΝ ΣΕΔ ΜΕΣΩ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Σαφώς οι έλεγχοι των ΣΕΔ πρέπει να γίνονται συνεχώς και ήδη γίνονται συστηματικά, μέσω του ΕΟΑΝ και συνεργαζόμενων ορκωτών λογιστών και ειδικών τεχνικών εταιρειών. Συμφωνούμε να αυξηθούν οι έλεγχοι και να μπαίνουν σε όποιο βάθος θέλει η πολιτεία, αλλά το να αναφέρεται στο ΕΣΔΑ ότι «θα εξετασθεί, μήπως ο έλεγχος των εσόδων των ΣΕΔ μπορεί να γίνεται μέσω του κρατικού λογιστικού συστήματος», δεν έχει κανένα νόημα σε ένα ΕΣΔΑ. Εάν πράγματι ενδιαφέρει την Πολιτεία ένα τέτοιο ενδεχόμενο, θα έπρεπε να το εξετάσει άμεσα και μετά να χαράξει την πολιτική της μέσω του ΕΣΔΑ, γνωρίζοντας τις συνέπειες. Μία τέτοια ενέργεια από ένα κράτος
μέλος έρχεται σε αντίθεση με την Οδηγία 98/2008/EC. Κάτι ανάλογο επιχειρεί αυτή την περίοδο η Ουγγαρία και άμεσα ετέθη σε διαδικασία ελέγχου από την ΕΕ για μη ορθή εφαρμογή της Οδηγίας 98/2008 και αναμένονται σύντομα τα σχετικά πορίσματα. Άρα, εάν επιλέγει το ΥΠΑΠΕΝ να έρθει σε αντίθεση με την Ευρωπαϊκή Οδηγία 98/2008, τότε μόνο έχει νόημα να συμπεριλάβει στο ΕΣΔΑ και την εξέταση της δυνατότητας ελέγχου των εσόδων των ΣΕΔ μέσω του κρατικού λογιστικού συστήματος. Ας έχουμε κατά νου ότι ακόμη και εάν η Ελλάδα θεωρήσουμε ότι έχει πιθανότητες να κερδίσει σε αυτό το σημείο, μπορεί να χαθεί πολύς χρόνος με νομικές αντιπαραθέσεις και το πιο πιθανό είναι, ότι οι προς ανακύκλωση ποσότητες θα μείνουν στάσιμες. Αντίθετα, υπάρχουν άλλοι τρόποι για να υποχρεωθούν τα ΣΕΔ να αξιοποιήσουν τους πόρους τους αποτελεσματικά και άμεσα, ώστε να επιτευχθούν οι ποσοτικοί και άλλοι στόχοι που απαιτούνται κάθε φορά. Ας διερευνηθούν αυτοί οι τρόποι και ας αξιοποιηθούν άμεσα.
4. ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΜΙΚΡΗ ΔΙΑ ΖΩΣΗΣ ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗΣ
Επειδή οι όποιες αποφάσεις μπορούν να μας πάνε μπροστά ή πίσω στη ΔΣΑ, κάνουμε έκκληση προς το ΥΠΑΠΕΝ να λάβει υπόψη του όλα τα θέματα, που επισημάνθηκαν, και προτείνουμε να συζητηθούν και σε ένα πολύ σύντομο χρονικά επόμενο στάδιο διαβούλευσης, με τη φυσική παρουσία εκπροσώπων όλων των εμπλεκόμενων και οπωσδήποτε των εισηγητών του ΕΣΔΑ. Είμαστε σίγουροι, ότι επειδή όλοι θέλουμε να ανατρέψουμε τα μέχρι σήμερα αρνητικά δεδομένα της ΔΣΑ, θα γίνουν οι καλύτερες επιλογές για να προκύψει επιτέλους ένα καινοτόμο, ρεαλιστικό και αποτελεσματικό ΕΣΔΑ στη χώρα μας.
Για περισσότερες πληροφορίες:
Φίλιππος Κυρκίτσος (Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης) 210-8224281, 6936-6140795,
Νίκος Χαραλαμπίδης (Greenpeace) 210-3840774, 6979-395108
Βαγγέλης Κουκιάσας (Δίκτυο Μεσόγειος SOS) 210-8228795, 6977-600247